«Парижді к?ріп ?лгенні? арманы жо?!» («Увидеть Париж и умереть!») деген с?зді? пар?ын Данияр аны? пайымдай алмайды. ?з басынан ?тпегеннен кейін шы?ар. Ал «Алматыны к?ріп ?ана ?оймай, онда табан тірей алу – на?ыз ерлік!» деген т?жырым?а т?бегейлі ?осылады. ?йткені, оны? б?рін бастан кешірген, бар ?иынды?ын к?рген. ?аншама жыл п?тер жа?алап, ?ркімні? боса?асын са?алап ж?ріп, ?аладан ?уы?тай болса да ?з баспана?а ?ол жеткізу – расында да, ерлікке жете?абыл еді. Б?дан со? ?ліп кету де онша ерсі емес сия?ты…
Кешені? «шыжы?ы» – б?гін «?ызы?»
?азір Данияр – Алматыны? бір жарым миллионнан астам ресми т?р?ындарыны? бірі. ?аланы? шеткі аудандарыны? бірінде салын?ан к?п?абатты ?йлерден ?ш б?лмелі п?терге а?ыры ?олы жетті. ?зі баспада ж?мыс істейді, ?йелі ?арлы?аш – ?алалы? емханада лаборант, т?рт баласыны? алды мектепте о?ыса, кенжесі балаба?ша?а барады. ?йелі екеуіні? алатын жала?ысы осы балаларды? ішіп-жеміне, ?стіне ілер киіміне, п?тера?ы?а, анда-санда баратын жиын-той, сейіл-серуеніне ?йтеуір жетіп жатады. Кейде аздап артылып ?алатыны да бар. Ондайда Данияр «ерте? балалар есейгенде керек болады ?ой» деп, арнайы кілті бар кішкентай ?обдиша?а б?лек салып, ??лыптап ?ояды. Е? бастысы, ешкімге кіріптар емес, ?з еріктері ?здерінде. ?аланы? орта т?рмысты, орта шаруалы орташа адамына б?дан арты? не керек? Рас, кейбір ?атарластары ?ос-?остан машина мініп, жер алып, ?й т?р?ызып, саяжай салып та жатыр. Біра? Данияр да, ?арлы?аш та ол жа?ын ойлап, ?ыз?анып, уайымдап, аса бас ?атыратын жандар емес. «Аман болса?, ?лі біз де жетерміз» дейді де ?ояды.
Ал осыдан жиырма жыл б?рын жа?дай ?андай еді?
Адам баласы ?з басынан ?тіп кеткен ?иынды?тар?а кейін т?к болма?андай к?ле ?арайтыны бар. Тіпті кей-кейде сол кезе?дерді са?ынып та ?оятынын ?айтерсіз?! «Сырды? суы сира?ынан келмейтін» сырбаз жасты?ты? еште?ені еле? еткізбейтін албырт жалыныны? буы ?ой, ?йтпесе…
?йтпесе Даниярды? к?рген ???айы бір адам?а жетіп-артылатын. Университетті? филология факультетін т?мамда?ан со?, балалар баспасына ж?мыс?а т?рды. Бір жылдан со? Республикалы? медицина колледжін (ол кезде училище еді ?ой) бітірген ?арлы?аш екеуі бас ?осты да, жата?ханадан шы?ып, п?терге к?шті. ?уелгі т?тін т?теткен жері – ?уежай?а бара жат?ан жолда орналас?ан, сол уа?ытта Шемякин деп аталатын к?шені? бойында?ы ??р?ылтайды? ?ясындай ??жыра-т??ын. Жа?адан ?йленген кездері, аула ішіндегі б?лек бір б?лме (времянка) б?лар?а ?бден ы??айлы еді. ?ожайындары – Чапайды? м?ртына ??сатып ?ылыштай м?рт ?ой?ан жуан ?арын, ж?н бет Паша а?ай мен тарамысына ілінген, ж?ттан шы??андай ж?д? ж?деу Таня т?тей – обалы ?ане, тыныш адамдар еді. Анда-санда «к??ілденген» кезінде Даниярды ша?ырып алып, алдында?ы к?гілдір шишасынан м?лдіреген сусынын ??йып беріп, бірге д?м татуын с?рап, мазалайтыны болмаса, Паша а?ай ?а?-со?пен шаруасы жо? момын кісі-т??ын. Ертелі-кеш масаша ызы?дап, к?йеуіні? миын жейтін (бай??старды? перзенті жо? екен) т?тейді? де к?п ж?мысы болмайтын. Б?лар ж?мыстан келген со?, о?аша б?лмелерінде ш?йіркелесіп, «біз де бір ша?ыра? болды?-ау» деп, соны? ?ызы?-шыжы?ын айтып, к?нделікті ?ажетті ?са?-т?йектерін т?гендесіп, ж?ріп жататын.
Бір жылдан со?, а?ай мен т?тей ?йлерін сатып, Саратовта?ы туыстарына к?шіп кетті. Жа?а ?ожайындар «бізге п?терші керек емес, мына ?йді? б?рін б?зып, ж?ндеп, бас?аша етіп саламыз» деп турасын айтты. Даниярлар бар м?лік-м?к?малын екі шабадан, бір с?мкеге салып, «Жетім б?рыш?а» келді. Содан-а? ?ала кезу басталды.
Б?заумен де бірге т?р?ан кездер-ай…
Б?л кезде ?арлы?ашты? ая?ы ауырлап, т???ышын босанар мезгілі жа?ындап ?алып еді. Оны? м?ндай жа?дайын к?рген «Жетім б?рышта?ы» ?й жал?а берушілер дереу сырт айналды. С?йтсе, олар балалыны к?рсе, б?леліні к?ргендей болады екен. «Т?німен жылап, мазамызды алады, жо?, жо?, жо?! Біз балалыларды кіргізбейміз! ?уре болма, ?рі ж?р!» деп тепсініп шы?а келеді шетінен. ?йтеуір ?упірімдеп ж?ріп, Татаркада т?ратын бір т?рік шалды оны? есігіні? алдында?ы лашы?ты паналау?а ?ре? келістірді. Оны? ?зі кезінде б?зауды? ?орасы болса керек, ішіне малды?, ?иды? иісі ?бден сі?ген, едені мен дуалы сары сатпа?танып, садыра боп ?ал?ан. Б?лар жа?сылап тазалап, жуып, ?ктеп, кіріп алды. Пешіні? м?ржасы жа?сы тартады екен, Данияр отынды аздап ?ана жа?са да, дереу г?рілдеп ала ж?неледі. Итті? ?йшігіндей ?уыс ?йді? іші лезде ысып сала береді. Б?л ?сіресе жас босан?ан ?арлы?аш?а жа?сы болды, «осылай тентіреп ж?ріп, с?биімізді суы?татып аламыз ба?» деп ала?даушы еді, енді кішкентай Бауыржан жылы ?йде пысылдап ?йы?тайды да жатады. ?рине, ойында д?не?е жо?! Рахат!
На?ыз «рахатты» б?лар ?ожайын шалды? ?о?ыр ?ас?а сиыры б?заула?анда бір-а? к?рді. Алматыны? сол жыл?ы а?паны ?деттегіден айры?ша аязды бол?аны бар емес пе? Т?рік шал «т?нде жаурап ?алады» деп, жа?а ту?ан жас б?зауды ?ас ?арай?асын бая?ыда б?зау ?ора, ?азір Даниярды? баспанасы боп отыр?ан ??йттай ??жыра?а ?кеп байлап ?оятынды шы?арды! Б?лар ай?айласып к?ріп еді, шалды? ?ы?атын сы?айы к?рінбейді, ?айта «к?нбесе?дер, жолдары? ?не!» деп ?ы?ыраяды. А?панны? а?шасын толы? т?леп ?ой?анды?тан, амал жо?, бірер апта б?заумен бірге т?ру?а тура келді. Онысы т?нде енесін іздеп м??іреп, шырт ?й?ыда жат?ан с?биді шошытушы еді-ау…
Содан Данияр мен ?арлы?аш ж?ргектегі н?рестені ??ша?тап, та?ы «Жетім б?рыш?а» барды…
Жалпы, ?з ?йіне ?ол жеткізгенше, б?лар он ?ш жылда он екі п?тер ауыстырыпты! Е? к?п т?р?аны – бая?ы «Саяхат» автобекетіні? ту сыртында?ы ?аза? отбасыны? ?йі. ?лкен ?ймен бір аулада орналас?ан, ?рі кіреберісте газ, ?ол жу?ыш, киім ілгіш ?оятындай ?уысы бар екі б?лмелі жер тамда олар ?ш жыл т?рыпты. Бас?алармен салыстыр?анда хан сарайындай к?рінген баспананы ?азір к?рсе ж?регі ауырады – б?рын ?алай м?н бермеген: ?й жартылай жерді? астында орналас?ан екен-ау! К?ше жа?та?ы терезеден ары-бері ж?рген ж?ртты? ая?тары к?рініп жататын еді ?йтеуір…
?ал?ан п?терлерде алды – екі жыл, арты – ?ш ай т?р?андары есте. Тіпті ?ш к?н т?рып, к?шіп кеткен де бір ?й бар-тын. Мысы?ыны? ?й?ысы ?анбаса да, б?лардан к?руге дайын т?ратын сол бір мыжырай?ан орыс кемпір есіне т?ссе, Даниярды? ?лі к?нге жыны келеді. ?аза?тарды жек к?ретін, тіпті адам санамайтын оны? ?алай б?ларды п?теріне кіргізе ?ой?анын ?уелде т?сінбеген. С?йтсе, соны? алдында ?ана студенттерге жал?а берген екен, олар ?йін аста?-кесте? ?ып, б?лдіріп кетсе керек. Сосын «отбасылы адамдар орны?ты келеді» деген ?ой. Біра? ?зі де ?те мазасыз жан болып шы?ты.
«Хозяйн ?рыспай ма?»
Міне, с?йтіп, ?аза?ты? ауылдан келген ?зге жастары секілді Данияр да ?аншама жылын жат боса?ада ?ткізді. Тіпті ?олын бір сілтеп, ауыл?а тартып кеткісі де келді. Бір рет бала-ша?асымен еліне барып та ?айтты. Рас, ата-анасы бар, бауырлары бар, туыстары бар. Біра? ол жа?та б??ан ж?мыс жо? ?ой! ?рі, шыны керек, Алматыны ?имады. Ауылда ?ткізген екі айда ??ын?аны – ол Алматы?а ?бден бауыр басыпты. Бас?а жерде т?руды жаны ?аламайды екен. ?алайда ?ала?а орал?ысы келді.
Алматы?а ?айта келген со? да Данияр отбасымен п?терде т?рды. ?арап ж?рмей, ?ала ?кіміні? атына хат жазды, к?мек тигізе алуы м?мкін а?аларын жа?алады, оларды? атынан ?тініш ?зірлетті. ?йтеуір арада бірнеше жыл ?ткенде ?азіргі ?йіне ?ол жеткізді ?ой.
Даниярды? ?деті – ?ай м?селе болсын, аны?-?аны? шешілгенше ешкімге тіс жармайды. П?тер алу ?шін п?лен жылдан бері ж?гіріп ж?ргенін ?арлы?аш та білетін, біра? оны? ?ай кезде орындалатынынан бейхабар еді. Кілт ?олына тигенге дейін о?ан т?к сездірмеген Данияр ?йеліне керемет тосын сый жасады. «?ызметте бірге істейтін П?ленше п?тер алыпты, ж?р, со?ан «??тты болсын!» айтып, кіріп шы?айы?» деп, ?арлы?ашты ?здеріні? су жа?а п?теріне ертіп барды. М?ндай ?уанышты к?нді к?те-к?те к?зі талып ж?рген ?йеліні? сол жолы ?зі де талып ?ала жазда?ан.
Кейін балаларды алып, д?ние-м?лікті т?гел к?шіріп, ?йге кіріп ал?аннан кейін бір ?ызы? болды. Б?лар ?ш б?лмелі ?йді? ?ай б?лмесіне барып отырса, балалары да сол б?лмеге барып ойнайды. Екеуі зал?а ?тсе, олар да арттарынан шауып келеді. Данияр: «?й, неге бізді? со?ымыздан келе бересі?дер? Барып, ана жа??а ойна?дар!» – десе, балаларды? біріні?: «Хозяйн ?рыспай ма?» – дегені. ?арлы?аш к?лкісіне шашалып, ал м?ны ая? астынан ашу ?ысып, ай?айды салсын: «Б?л ?йде хозяйн – мен! Бары?дар, ойна?дар!».
* * *
Б?л – алыста?ы ауылдан келіп, Алматы?а орны??ан бір ?ана адамны?, бір ?ана отбасыны? бастан кешкен хикаясы. Осы?ан ??сас сан мы?да?ан та?дырды? бар екені де м?лім. ?ай-?айсысыны? болсын ?ызы? пен ?иынды??а, ?уаныш пен м???а толы екеніне де таласпаймыз. ?уанатынымыз – ?азір б?рын?ы кездердегідей емес, ?аладан ?й алу?а ?аза? жастарыны? м?мкіндігі артып келеді. Е? бастысы – к?птеген кедергіге кезіксе де, ?лгі Данияр секілділерді? б?рі дерлік осы ?алада ?з мекендерін тапты, жалпы ?мірде ?з орындарын тапты. Енді олар ?здерін «алматылы?пыз» деп атайды. С?йікті ?алаларын Жер бетіндегі еш?андай мекенге айырбаста?ысы келмейді.
Аман болы?ыздар, алматылы?тар!
P.S. ?АПЕРІ?ІЗДЕ Ж?РСІН: http://massaget.kz сайты Алматы?а ?атысты мынандай деректер жария етіпті: Алматыдак?нсайыншы?атын?нерк?сіп?німіні? cомасы 460 млн. те?ге. Тауар?ткізумен?ызметк?рсетусомасы 1 млрд. те?ге.
Бір к?нде 420 тонна нан пісіріледі.
??рылыскомпаниялары 5 мы?тоннабетон, 700 шаршыметра?ашж?не 72 металл?німдеріншы?арады.
Халы?ты? электр ?уатын к?нделікті т?тыну м?лшері 13 млн. кВт/са?аттан асады. 45 мы?Гкалжылуж?не 700 мы?кубометрденастамсуы?сут?тынылады. 1 млн 400 мы?кубметргазпайдаланылады.
?ала к?шелерінде 250 мы?нан астам авток?лік ж?реді. 850 мы?адам?о?амды?к?ліккемінеді. К?нсайынАлматы?апойыз, ?ша?ж?неавток?лікпен 50 мы?нанастамадамкеледі.
460 тоннадан астам атмосфера?а зиянды ?алды?тар б?лінеді. К?нделікті 1400 тоннат?рмысты??алды?тартасталады.
К?н сайын 60-70 бала д?ниеге келеді. 1400 ретжеделж?рдемша?ырылады. К?нделікті?алаауруханаларынашамамен 700 нау?асжат?ызылады. К?нсайынауруханаларда 268 нау?ас?аоперацияжасалады.
К?н сайын 175 мы? о?ушы мектепке барады. 230 мы?нанастамстудентжо?арыо?уорындарындалекцияты?дайды.
Бір к?ндік капитал айналымы 13 млрд. те?ге. ?ала?ак?нсайыншамамен 357 млн. те?геинвестициятартылады.
«Masa.kz»
