Елбасы халы??а Жолдауында: «?аза? тілі жаппай ?олданыс тіліне айналып, шын м?ніндегі мемлекеттік тіл м?ртебесіне к?терілгенде, біз елімізді ?АЗА? МЕМЛЕКЕТІ деп атайтын боламыз.
?аза?станны? болаша?ы – ?аза? тілінде. 2025 жыл?а ?арай ?аза?стан азаматтарыны? 95 пайызы ?аза?ша білуі тиіс» деп ашы? айтты. Я?ни ?аза? тілін білу – ?аза?стан азаматтарыны? міндеті ?рі азаматты? борышы.
Кез келген ?лтты? жанды жері – тілі. Кез келген мемлекетті? саясаты сол мемлекетті ??раушы ?лтты? тарихына, салт-д?ст?рі мен ?лтты? ??ндылы?тарына сай т?зіледі. Тіл мемлекеттік м?ртебесіндегі т??ырында мыз?ыма?анда ?ана ?лтты? айбыны ас?а?тай бермек. Бабадан бала?а мирас болатын ?лтты? д?ст?р, салт, тіл, діл мен дін, ?лтын шексіз с?ю сия?ты ?асиеттер Ананы? с?ті ар?ылы бала бойына дариды. Осы орайда, Елбасы халы??а Жолдауында: «Жауапкершілікті тіл саясаты ?аза? ?лтын біріктіруші басты факторларды? бірі болып табылады. ?аза? тілі – бізді? рухани негізіміз. Бізді? міндетіміз – оны барлы? салада белсенді пайдалана отырып дамыту. Біз ?рпа?тарымыз?а бабаларымызды? санда?ан буыныны? т?жірибесінен ?тіп, бізді? де ?йлесімді ?лесімізбен толы?а т?сетін ?азіргі тілді м?ра?а ?алдыру?а тиіспіз. Б?л – ?зін ?адірлейтін ?рбір адам дербес шешуге тиіс міндет», – деді. Осылайша, тіл м?селесіне баса назар аудар?ан ол мемлекеттік тілді? ?станымын ны?айту ?шін мемлекет тарапынан бір?атар шаралар ат?арып жат?анына, ?аза? тілін ке?інен ?олдану ж?ніндегі кешенді шараларды ж?зеге асыруды жал?астыру керектігіне то?талды: «Біз 2025 жылдан бастап ?ліпбиімізді латын ?арпіне, латын ?ліпбиіне к?шіруге кірісуіміз керек. Б?л – ?лт болып шешуге тиіс принципті м?селе. Бір кезде тарих бедерінде біз м?ндай ?адамды жаса?анбыз. Балаларымызды? болаша?ы ?шін осындай шешім ?абылдау?а тиіспіз ж?не б?л ?леммен бірлесе т?суімізге, балаларымызды? а?ылшын тілі мен интернет тілін жетік игеруіне, е? бастысы – ?аза? тілін жа??ырту?а жа?дай ту?ызады. Біз ?аза? тілін жа??ыртуды ж?ргізуге тиіспіз. Тілді заман?а сай ?йлестіріп, терминология м?селесінен консенсус іздеу керек. Сонымен ?атар, ?бден орны??ан халы?аралы? ж?не шет тілінен енген с?здерді ?аза? тіліне аудару м?селесін біржола шешу ?ажет. Б?л м?селе о?шаулан?ан ?айраткерлерді? ортасында шешілмеуге тиіс. ?кімет м?ны реттегені ж?н». ?кінішке ?арай, кейде барлы? с?зді ?аза? тіліне аударамыз деп шала б?лінетін кей а?айын халы?аралы? терминдерді ?аза?шалаймын деп тыраштанып, оны? со?ы к?лкіге айналып жатады. Президент осы т?йткілді де ?оз?ады: «Б?кіл ?лемде бірдей ?абылдан?ан терминдер бар. Олар кез келген тілді байытады. Біз ?мірді ?зіміз к?рделендіре т?семіз, т?сінбестікке бой алдырып, а?ыл-ойды сапырылыстырамыз, к?нерген с?здерді? шырмауынан шы?паймыз. М?ндай мысалдар аз емес. Мен ?азіргі тілде жазыл?ан кемінде ж?здеген кітаптарды? тізімін жасап, ?аза? тіліне ?азіргіше аударуды ?сынамын. Б?лкім, жастар арасында конкурс жариялау керек шы?ар: ?здеріне не н?рсе ?ызы?ты ?рі пайдалы екенін олар да айтсын». ?аза?станны? мемлекеттік тілін ме?геру, оны жетік білу – ?аза?стан азаматтарыны? міндеті, азаматты? борышы. Неге екені белгісіз, Т?уелсіздік ал?алы 21 жыл ?тсе де, ке?естік империяны? ?рдажы? саясатыны? ы?палынан арылса? та, ??лды? санадан арыла алмай ж?рген ?андастар мен отандастар бар. Ана тілді білуді? орнына, ?аза? тілін ме?геруді ?згелерге насихаттауды? орнына олар тіпті мемлекеттік тілде с?йлегісі келмейтіндерін ашы? м?лімдеуден де тартынбайды. ?аза?стан – осы елде ?мір с?ретін барлы? ?лт пен ?лыс ?кілдеріне орта? Отан. Демек, мемлекеттік тілді ?йрену м?селесі білмейтін отандастар ?шін ?зекті болуы тиіс. Оны? ?стіне, Н.Назарбаев 2025 жыл?а ?арай ?аза?стан азаматтарыны? 95 пайызы мемлекеттік тілді ме?геруі керек деді: «?аза? тілін дамыту саясаты одан жерінуге, тіпті ?аза?тарды? ?здеріні? бойды аула?ыра? ?стауына ы?пал етпеуі керек. Керісінше, тіл ?аза?стан хал?ын біріктіруші болу?а тиіс. Б?л ?шін тіл саясатын сауатты ж?не д?йекті, ?аза?станды?тар с?йлесетін бірде-бір тілге ?ысым жасамай ж?ргізу керек. Сіздер бізді? саясатымыз туралы – 2025 жыл?а ?арай ?аза?станды?тарды? 95 пайызы ?аза? тілін білуге тиіс екендігін білесіздер. Б?л ?шін ?азір барлы? жа?дай жасал?ан». Елбасыны? айтуынша, ?азірді? ?зінде еліміздегі о?ушыларды? 60 пайыздан астамы мемлекеттік тілде о?иды. Мемлекеттік тіл барлы? мектептерде о?ытылады. Б?л – егер бала биыл мектепке барса, енді он-он екі жылдан со? жаппай ?аза?ша білетін ?аза?станды?тарды? жа?а ?рпа?ы ?алыптасады деген с?з. Е? бастысы, «?аза?станны? болаша?ы – ?аза? тілінде. ?аза? тілі 2025 жыл?а ?арай ?мірді? барлы? саласында ?стемдік етіп, кез келген ортада к?нделікті ?атынас тіліне айналады. Осылай т?уелсіздігіміз б?кіл ?лтты ?йыстыратын е? басты ??ндылы?ымыз – ту?ан тілімізді? мерейін ?стем ете т?седі». Осыдан 21 жыл б?рын, я?ни, Т?уелсіздігімізді? ал?аш?ы жылдары еліміздегі ?аза?тар саны 6,8 миллион немесе 41 пайыз болса, ?азір 11 миллион?а жетіп, 65 пайыздан асты. Санды? к?рсеткіштерге ша?са?, ?аза?ты? саны 4 миллион?а арт?ан. Б?л орайда Елбасы «Егер ?рбір ?аза? ана тілінде с?йлеуге ?мтылса, тіліміз ?лде?ашан Ата За?ымызда?ы м?ртебесіне лайы? орнын иеленер еді. ?аза? тілі туралы айт?анда, істі алдымен ?зімізден бастауымыз керектігі ?мыт ?алады. ?лтты? м?ддеге ?ызмет ету ?шін ?ркім ?згені емес, алдымен ?зін ?амшылауы тиіс» деген к?кейге ?онымды у?жі мемлекеттік тілге шор?а? шенеуніктерге саба? болса, игі. ?йтпесе, «?аза?ша білесіз бе?» деген с?ра? ?ойылса шамданып, шамыр?анып шы?а келетін шенеуніктер к?п. ?кіметтегі, Парламенттегі баяндамаларын ?а?аз?а жазып алып, оны? ?зін ?атемен ж?не ??ла??а т?рпідей тиетін акцентпен о?ы?анын ?ана?ат т?тып ж?ргендер туралы ??гіме бір бас?а. Сонымен ?атар мемлекеттік органдар, ?сіресе, Ішкі істер министрлігі мен Денсаулы? са?тау министрлігіне т.б. министрліктерге ?арайтын ??зырлы органдар мен да іс-?а?аздарын ж?ргізу ?лі к?нге ресми тілде ?алып отыр?аны та?ы бар. «?ркениеттілікті? ж?ні осы» деп, ?ит етсе, орысша шатып-б?ту?а ??мар ?андастарды? ж?ні бір бас?а. Олар туралы Президент: «Та?ы да ?айталап айтайын: ?аза? ?аза?пен ?аза?ша с?йлессін. Сонда ?ана ?аза? тілі барша ?аза?станды?тарды? жаппай ?олданыс тіліне айналады. Тілге деген к?з?арас, шындап келгенде, елге деген к?з?арас екені даусыз. Сонды?тан о?ан бей-жай ?арамайы?. ?аза? тілі жаппай ?олданыс тіліне айналып, шын м?ніндегі мемлекеттік тіл м?ртебесіне к?терілгенде, біз елімізді ?АЗА? МЕМЛЕКЕТІ деп атайтын боламыз», – деді. ?лбетте, б?л дегені?із – мемлекеттік тілді білу жауапкершілігі тек ?аза?тарды? мойнына ж?ктеледі деген с?з емес. Президентті? «2025 жыл?а ?арай ?аза?стан азаматтарыны? 95 пайызы ?аза?ша білуі тиіс» деп баса айтуы – соны? ай?а?ы: «?аза?стан – бізді? ?асиетті мекеніміз. Кейінгі ?рпа? осынау ?астерлі ?лкеде ?мір с?ріп, ?ркен жаятын болады. ?аза? жеріне та?дырды? жазуымен алуан т?рлі ?лт ?кілдері ?оныс аударды. Біз олар?а ??ша?ымызды ашып, ?аза?и ?она?жайлылы?пен ?арсы алды?. Олар бізді? елімізде ?сіп-?ніп, бауырларымыз?а айналды. ?азір біз к?п?лтты сипаты бар, бірт?тас елміз. Жа?андану д?уірі – к?п?лтты мемлекеттер д?уірі. Б?л – ?лемдік ?рдіс. Елімізді? дамуына барша ?лт пен ?лыс ?кілдері бірге ?лес ?осты. Ендеше, т?уелсіз ?аза? еліні? азаматтарын алалау?а, бауырласты?ын б?зу?а ешкімні? ха?ысы жо?». Кейде кез келген ?рекеттен саяси астар іздейтін, айрандай ?йы?ан елді іркіттей ірітуге тырысатын арампи?ылды, мысы?тілеулер жетерлік. Біра? м?ндай арандатушылы? ?рекеттерге ?рынба?анымыз ж?н. Б?л туралы да Елбасы былай деді: «Барлы? ?лт ?кілдерімен тіл табысып, тату-т?тті, бейбітшілік пен келісімде ?мір с?ру – барша ?аза?ты? басты ?а?идасы болуы шарт. ?з хал?ын с?йетін адам, ?з ж?ртына жа?сылы? тілеген жан ?зге халы?тарды ашындырмайды, ?з ?лтын ешкімге ?арсы ?оймайды. Біз ел иесі ретінде биік бола білсек, ?згелерге сыйлы боламыз». Ал тіл еліміздегі ?лт пен ?лысты ?йыстыратын басты ?а?ида болуы шарт: «Тіл туралы жауапкершілігі жо?ары саясат бізді? ?о?амымызды одан ?рі ?йыстыра т?сетін басты фактор болу?а тиіс. Біз алда?ы уа?ытта да мемлекеттік тілді дамыту ж?ніндегі кешенді шараларды ж?зеге асыруды табандылы?пен жал?астыра береміз. Кез келген тіл ?зге тілмен ?арым-?атынас?а т?скенде ?ана ?сіп, ?ркен жаятынын ?рдайым есте са?та?ан ж?н. Осы заман?ы ?ылыми терминологияны? негізін латын тілінен енген с?здер ??раса, а?паратты? технология дамы?ан ?азіргі д?уірде к?н сайын дерлік а?ылшын тілі д?ние ж?зі халы?тарыны? тілдеріне жа?а с?здер мен ??ымдар ар?ылы батыл ену ?стінде. Б?л ?дерістен біз де тыс ?алмауымыз керек. ?аза? тіліні? осы заманны? биік талабына сай, бай терминологиялы? ?орын жаса?ан со? оны рет-ретімен, кезе?-кезе?імен ?о?амды? ?мірді? бар саласына батыл енгізуіміз керек. Мемлекеттік тілмен ?атар ?аза?станда т?ратын барлы? ?лттар мен ?лыстарды? тілін, м?дениетін ж?не салт-д?ст?рін дамыту?а барынша жа?дай жасауды алда?ы уа?ытта да жал?астыра беретін боламыз».
