Дала. ?ала.
?ырда ерік, жібек кілем, тау мен су бар,
Шула?ан к??ілге хош ?аз бен ?у бар
?алада жан азы?ы, шам шыра?ы,
Белгісі адамды?ты? білім-ту бар.
Дала. Дала деп атын айтса?-а? ойда?ы ерік, ендік, ??лпырып т?р?ан к?корай шал?ын, т?бесі м?нарланып, т?манданып к?кке тірескен ас?ар тау, к?містей таза б?ра?дап а?ып жат?ан ?зен, та?ы санап т?гесілмес жаса?анны? жарат?ан таби?атыны? ?демілігі к??ілге сап ете т?сті.
Жаз жетті. ?ыс бойы са?ырау, шырт ?й?ыда, шала жансар жат?ан дала оянды, о?ан жан кірді. Ол б?рын?ы ертегілерде айтыл?андай к?ні кеше басы таз, м?рнынан бо? а??ан, ?сті-басы шіп-шикі ?отыр бір жаман жан еді. Бір сілкінді, он т?ртіндегі айдай ?лде мен б?лдеге оран?ан жа?а бойжеткен бір ?ыз болды.
?ыс бойы т?тін, сасы?ты? арасында ауру?а шалды?ып шы??ан дала баласы о да тірілді… ?ара??ы, сасы? ?йін тастап ?ашып, киіз ?йін тігіп к?корай шал?ын?а барып ?онды. ?алы? к?пі, ауыр т?ма?ын тастап, желісін ?а?ты, биесін байлады. Бір жа?ынан с?рін жеп, ерте?ді-кеш сапырып сары ?ымызын іше бастады. Ол бір жасап ?алды. К?ршілес ?йді? ота?асылары астарына бір-бір тері салып алып, ?олдарына тая?ын ?стап, есік алдына к?ле?кеге жиылып…?ысыр ке?еске кірісті, жастар ?йде жо?. Бай балалары не ?ысыра?ты? ай?ырын, не к?йлі шы??ан бір ?ысыр бедеуді мініп алып, ?ырда жыл?ыда. Кедей балалары соларды? ?асына еріп, д?неге ойында жо?, асау тай, ??нан, байталдан ?ар? боп, о да м?з боп ж?р. Жас келіншек, ?ыздар олар да шат. ?сіресе ?ыс бойы б?зау су?арам деп ?ар тасып, бо? к?реп, ж?деп шы??ан, арты? к?ндіге алма?ан жа?а т?скен келіншектер ж?мыстан боса?андарына ?уанып, жастау ?ыздар шешесіні? ?ыс бойы ?йде ??рылыс ?ыласы? деп кигізбеген жа?а тіккен…к?йлек, к?міс та??ан та?ияларын киіп ?уанып, ?уаныштары, ?ойнына сыймайды. К?ксе ?ыздар, бозбалалар елді? желеуі, биені? байлауы, ж?ртты? жиын болатын мезгіл де жетіп ?алды-ау деп іштерінен ?уанады. Биыл ойын-той, ?ызойна? к?п бол?ай деп тілейді.
Міне, жаз жетсе дала ?демі, к??ілді. Жал?ыз-а? сол с?йкімді даланы? орасан бір кемшілігі бар. Оны? баласы білімсіз, ойсыз. Ішіп-жеу, ойнап-к?лу, ?йы?таудан бас?аны білмейді. Т?рт ая?ты малдан аз-а? ілгері, ол жарты адам.
Ал енді жаз жеткенде ?ала?а ?араса?, онда б?л ?демілікті? бірі жо?. ??р?а? болып аз ?ана жел т?рса, ша?, к?з аш?ызбайтын ??м боран. Жа?быр жауса ж?ргізбейтін батпа? болады. Дала баласына ?ала к??ілсіз. Ол онда т?ра алмайды, шыдай алмайды. Біра? ?аланы? осы кемшілігін т?гелдейтін бір арты?ты?ы бар. Оны? баласы білімді, ойлы. Ол та??аларлы? істер істейді. Отты д?ние айнал?ан те?ізді кезеді. Айшылы? жолды алты аттайтын атсыз арба жасайды. Майсыз шам жандырады. Неше ж?з шы?ырым жерден с?йлесетін ??рал жасайды, ?анатсыз к?кке ?шып, б?лт?а араласады. Т?псіз те?ізге с??гіп меруерт-маржан шы?арады, ?ыс?асы ?ала баласы ас?ан адамдар. Естімейтін н?рселері жо?, ?олдарынан б?рі келеді. ?ала ол ?нер-білімні? бесігі, анасы. Онда шын б?тін адамдар бар, онда адамды адам ?ылатын ж?рттары бар. Онда ?нер бар, онда білім бар, онда адам?а жан бар.
Ма?жан Ж?мабаев
Ма?ала «Ай?ап» журналыны? 1912 жыл?ы №1 санында жары? к?рген
Ма?жан Ж?мабаев (1893-1938) — талантты а?ын. Б?рын?ы А?мола облысы губерниясыны? А?мола уезіндегі Полуденовский болысында ту?ан. ?ызылжар — Петропавловск медресесінде, Уфада?ы «?алия» медресесінде, 1923-1927 жылдары Москвада жо?ар?ы ?дебиет-к?ркем?нер институтында о?ы?ан. «Ай?ап» журналында т?мендегідей ма?ала, ?ле?дері: «?атын алу, ерге шы?у», «Б?лб?л», «Жаз??тыры», «Жатыр», «К?з к?ні», «Шын сорлы», «Дала. ?ала.» жарияланды.
___http://yvision.kz
