О л «ішкілікке салынамын, барым мен нарым отбасымнан – айырыламын, бар жи?ан-тергенім бір к?нде к?лге ?шады, «БОМЖ» боламын» деп ?сте ойла?ан жо?. Пай?амбар жасына келгенде,
жапан т?зде жал?ыз ?зі ?ал?андай. Бауырлары мен бала-ша?асы сырт айнал?ан. Алматы ?аласында?ы т?ра?ты мекенжайы жо? адамдарды бейімдеу орталы?ында біз осы алпысты ал?ымда?ан ?ариямен тілдесіп ?айтты?. ?аймана ?артты? ендігі мекені – осы бейімдеу орталы?ы. Тірлікті? тау?ыметін бір кісідей тарт?ан, жа?ы суалып, к?здері ??ірейген, адамдарды? с?зінен ??м ?ысты к?нні? аязынан то?ып, денесі ш?гіп, белі е?кейген а?са?алды кешегі ата?ты кинорежиссер, «Ша?ыра?» ж?не «?лту?ан» к?ркем фильмдеріні?, одан ?зге 8 к?ркем, 100-ге жуы? ?ыс?аметражды фильмдерді? режиссері деп ойламайсыз. И?, Едіге Болысбаев деген белгілі кино майталманына д?рыс ме?зеп т?рсыз. ?ткен ?мір пара?тарыны? шимайларын Едіге атаны? ?з аузынан жазып алды? ж?не шашауын шы?армай, к?бінесе бірінші жа?тан баяндауды ж?н к?рдік.ан
«Ша?ыра?ты?» шатты?ы
?мірде та?да?ан маманды?ым ба? болып ?онып еді, бір кездері. Ба?ым жанып, консерватория?а о?у?а т?сіп кеттім. Айналамда?ылар мені ?нші болады деп ?міттенген. ?андай жиын-той болсын, бірінші мені ша?ыратын-ды. Алайда ?зім ?ншілікті ?аламадым. Кино?ндіріс менм?ндалап ша?ырып ?ойма?ан со?, М?скеуді? ВГИК-іне т?сіп, онда т?рт жыл білім алдым. Неб?рі екінші курсымда ?зімні? авторлы? т?л туындымды т?сірдім. Ол туындыны? аты – «Те?із бол?ан жер». На?ашыларымны? ауылы – Бозарал деп аталады. Кішкентай кезімде анам: «12-13 жасымызда те?ізден балы? аулайтынбыз», – деп айтып отыратын. Б?л с?зі мені ?атты ой?а ?алдыратын. Неге екенін білмеймін, те?ізге ?лердей ?ызы?тым, керегімді содан іздедім.
Ке?ес ода?ы уа?тысында эфирден ?тетін титімдей де н?рсе М?скеуді? ?арауынсыз к?рерменге жол тартпайтын еді. Б?лжымас за? солай-ды. Осындай ?ылышынан ?ан там?ан Ке?ес заманыны? ?ата? талабына ?арамастан, барлы? туындыларымды ?аза? тілінде т?сірдім. Тек бір фильмім ?ана орысша т?сірілген-ді.
ВГИК-ті (Б?кілода?ты? мемлекеттік кинематография институты) бітіріп, елге орал?ан со?, бізді ешкім ??ша? жая ?арсы алмады. ?йткені, коммунистерді? д?урені ж?ріп т?р?ан кез. Мен коммунистерді еш?ашан ??птама?анмын. ?зімше ?рекет етіп, ?ыс?аметражды фильмдер т?сіре бастадым. Ал?аш?ы толы?метражды фильмім – «Ша?ыра?» болды. 1987 жылы осы кино т?сірілгенде, ?аза? кинематографиясы енді-енді ?аз т?ра баста?ан. ?аза?ша кино некен-сая?. Сонды?тан эфирден к?н сайын к?рсетілді десем, ?ателеспеймін. Екіні? бірі: – «Ша?ыра?» басталды, – деп бар тірлігін тастай салып, к?к ж?шікке ?адалып отыр?анын к?зім к?рді. Мені? ма?танышым да сол. Алайда ?ай жерде ж?рсем де, к?пшілікті? ?оятын «Осы кинокартина ?шін ?алай марапатталды?ыз?» – деген д?ст?рлі сауалы бар. Бір кездері д?йім ж?ртты тамсандыр?ан фильм ?шін еш?андай да сыйлы? алмадым. Б??ан коммунист болма?аным себеп шы?ар. «Ша?ыра?тан» да нашар фильм т?сіріп, ата? пен да???а б?ленген режиссерлерді білемін. Соны? ар?асында п?терге ?ол жеткізді. Шынды?ына келгенде, ?ым-?уыт ??жат жинап, ата?-абыройды «сатып» ал?ым келмеді.
?айда бармайын, «Едіге келді, «Ша?ыра?» келді!» – деп ?арсы алатын. ?дайы іздегенім алдымнан табылатын. ?азір б?л фильмді айлап-жылдап арагідік ?ана к?рсетіп ж?р. Себебі оны бірнеше ?рпа? тамашалап бол?ан.
?з ша?ыра?ым да шатты? пен ба?ыт?а толы еді. Біра?…
«Жылама, ?ызым!»
?з ша?ыра?ыны? шай?ал?анына ?ш жылдан асыпты. О?ан себеп – Болысбаевты? ішімдікке шексіз ?уестігі. А?ыр ая?ында п?терін сатып, ?зі де, ?йел, бала-ша?а да далада ?ал?ан. ?ыздарыны? кенжесі Маржан?а хабарлас?анымызда:
– Бізді не о?ытпады да. ?арап ж?ріп баспанамыздан айырылып ?алды?.
?анша дегенмен, ?кем ?ой, далада ж?рген жерінде талай рет а?ша, к?йеуімні? киім-кешектерін апарып бердім. Біра? ол ?олына не н?рсе т?ссе де, ара??а ж?мсайды, – деді налып.
Режиссерді? ?зі:
– Жа?ында ?ана е? жа?сы к?ретін кенже ?ызым Маржанны? есігін ?а?тым. ?йіне кіргізгісі келмеді. ?ыздарымды т?сінемін. ?келеріні? м?ндай аянышты халге т?скені ?айбір жа?сылы? ?келсін?!
Екі ?ыз, бір ?лым бар. ?лкенім Баянс?лу о?у?а ?з к?шімен т?сті де, ары ?арай алып кетті. Кіші ?ызым Маржан да т?скен болатын. Біра? о?у?а онша ?ызы?ушылы?ы болмады да, со?ына дейін апармады. Кін? менен болса, кешірсін.
?йелім ?азір тірі. ?айда ж?ргенін білмеймін. ?лкен ?ызым Баянс?луды? да ?айта т?ратынынан бейхабармын. Б?лкім, б?йбішем сол ?ызды? ?олында шы?ар, – дейді ?иналып. Ол ?ос ?ызы туралы к?п айтады. Біра? ша?ыра??а ие болып ?алатын ?лды? аты ?л ?ой, шіркін! Едіге Болысбаевты? ?зінен «?мірі?іздегі ?уанышты с?ттерді есі?ізге т?сірі?ізші» дегенде, «екі ?ыздан кейін Арман деген жал?ыз ?лды? д?ниеге келген к?ні» деп жауап береді. Одан кейін Арман туралы жа? ашпайды.
«Мен ?лі жары??а шы?амын!»
90-жылдары ?кімет кино мамандарына ?сыныс жасады. Я?ни несие алып, жеке киностудия ашу?а м?мкіндік берді. Мен де осы м?мкіндікті пайдалан?андарды? бірімін. А?ыры еш?андай да ?арызданбай, ?кіметті? а?шасын ?айтарып бердім. Со??ы фильмім «С?р жебе» де осы ?зімні? жекеменшік киностудиямда т?сірілді. Аманды? болса, к?рсететін шы?армыз.
Жалпы, кино саласында е?бек етіп келе жат?аныма – 41 жыл. Ал «?аза?фильмде» штатта он бес жыл істеген шы?армын. ?азір мені за?ды т?рде штаттан шы?арып жатыр. Біра? ?лі де 3-4 кино т?сіруге ?ау?арым жетеді. ?у ара?ты к?п ішіп ?ойып, с?л ?лсіреп ?ал?аным болмаса, шы?армашылы? ?алпымдамын. «?аза?фильм» «Едіге Болысбаевты киностудияны? шекарасына жолатпау туралы» б?йры? шы?арыпты. Киностудияны? ?а?пасына барсам, к?зетшілер ма?ан сол б?йры?ты к?рсетеді. Ермек Аманшаев («?аза?фильм» А? президенті – ред.) бір-екі рет мені? ішіп ж?ргенімді к?рген екен. Реніші орынды. Біра? ма?ан со??ы рет м?мкіндік берілсе деймін. П?ленбай жыл ?аза? киносыны? ?араша?ыра?ында ?ызмет еткен со?, бас?а жа?ты ой?а да алмайды екенсі?. Жіпсіз байланып ?ал?анмын. Жай ?ана: «А?а, сіз киноны? а?са?алы болды?ыз. Мынауы?ыз ?ят ?ой», – деп т?сіндіріп айтса, с?з ??пайтын кеще емеспіз ?ой. Тып-тыныш сыртымнан «б?йры?» шы?арып тастапты. Сонды?тан ?азір киностудия?а кіре алмай отырмын. Негізі, «?аза?фильм» ша?ырса, бармаймын ба, жетіп барамын ?ой. ?азір ?р басты?ты? ?станатын саясаты ?р?алай. Аманшаев мені бірде-бір рет ша?ыр?ан жо?.
Со??ы жылдары «Те?із ?ас?ыры» деген ?ыс?аметражды фильмде капитанны? р?лін сомдадым. Одан кейін Д?режан ?мірбаевты? «Студент» фильмінде ойнадым. «Бара-бара актерге айналып барамын» деп ?алжы?даймын. Адам ?ай кезде де шы?армашылы? ?алыпта ж?руі керек ?ой. ?азір ма?ан ара?ты тегін ?келіп берсе де, жа?ындамайтын едім. Шайтанны? суы мен адам баласыны? жолы екі б?лек. Шы?армашылы? адамыны? ?сті-басы тап-таза ж?руі керек. Сонда іліп аларлы? бірн?рсе шы?ады. Кино ?мір – алып м?хит. Бір с??гісе?, шы?уы? ?иын. Не алып шы??аны?ды кейіннен уа?ыт ?те келе к?ресі?.
Мынандай жа?дай болатынын ешкім болжамады. Жас болды?, мас болды?. Адамны? жас кезінде арман-ма?саты жо?ары болады ?ой. Біра? барлы?ын Алла шешеді екен. Бір жа?ынан, б?л да Алланы? кезекті сына?ы шы?ар. Бізді? к?шеде де той болар. Бізді? ба?даршамны? да «жасылы» жанар. О?ай ?мір олжасыз.
Мен ?лі де жары??а шы?амын! ?азір к?п жастарды? т?сірген киноларын к?рсе?, жарты са?аттан кейін ?мытып кетесі?. ?аза? киносына шынайы шы?армашылы? жетіспей жатыр. ?аза? киносыны? ?оржыны тек жа?сы, м?нді-ма?ыналы кинолармен толы?сын.
М?лдір КЕНЖЕБАЙ
С?ра?-жауап
– Едіге Болысбаевты «?аза?фильмні?» шекарасына жолатпау туралы» б?йры?ты? шы?арыл?аны рас па?
Ермек Аманшаев, «?аза?фильм» А? президенті:
«?сек теріп, ?са?-т?йек ??гімені тасуды? ?ажеті ?анша?! «Едіге Болысбаевты? сыртынан б?йры? шы?арылды ма?» деп с?ра? ?оюды? ?зі ерсі сия?ты. ?аза? киносыны? тал?ылайтын бас?а да м?селелері жетіп жатыр ?ой»
Та?ырып?а орай
Г?лн?р С?лейменова,Т?ра?ты мекенжайы жо? адамдарды бейімдеу орталы?ы директорыны? ?леуметтік ж?мыстар ж?ніндегі орынбасары:
«Едіге Болысбаев бізді? орталы??а екінші рет т?сіп отыр. Бірінші рет былтыр наурызда т?скен. Б?рын бірге істеген келіншек алып келген. Киімін де, тама?ын да жеткізіп т?рды. ??жатына да к?мектесті. Алайда, Едіге а?а к?п ?замай орталы?тан ?ашып кетті. ??жат жасау уа?ытын ?ткізіп ал?ан со?, б?рі де к?йіп кетті. Адам дала?а ?йренбесін. ?йтпесе, сол жа??а ?йірсектей беретін болады. Болысбаевты екінші рет 15 ?а?тарда Дана деген ?ыз жылу ??бырыны? ішінен тауып алып, бізге хабарласты. С?йтіп, бізді? ?леуметтік патруль ?ызметі дереу орталы??а жеткізді. ?айта б?л кісі аман ?ал?ан. Жылу ??быры са?та?ан. К?п адамдар мынадай аязда далада ?сіп ?леді»
Жас казак газетiнен алынды
