Елбасы ел Үкіметін «казармалық» режимге көшірді. Бұл туралы кеше Ақордада өткен Үкіметтің кеңейтілген отырысында мәлім болды. «Үкімет көркем тілмен айтқанда, «казармалық жұмыс» режиміне көшуге тиіс, – деді Президент Н.Назарбаев.
– Яғни тәулігіне – 24 сағат жұмыс!» Осы жиында еліміздің былтырғы жылдағы әлеуметтік-экономикалық даму қорытындылары шығарылды, сондай-ақ «Қазақстан – 2050» стратегиясы мен биылғы Жолдауды жүзеге асыру жолдары қаралды.
– Біз бүгін, жалпы, Үкіметтің өткен жылдағы жұмыс қорытындыларын жасап отырмыз, – деді Елбасы. – Жетістіктеріміз, істеген ісіміз аз емес. Дүниенің барлығы шайқалып, дағдарыстан әлі шыға алмай жатқан кезде, еліміз өнімділігін паш етуде. Экономика өсімін «қанағаттандырарлық» деп айтуға болады. Дегенмен бүгінгі жиналысымыздың негізгі мәселесі – Жолдауда алға қойылған міндеттерді орындау жайы. Сол себепті біз қазір істелмей жатқан жұмыстарға көңіл бөлеміз.
Қазақстан Көшбасшысы өткен жылдың қазан айында 9 айдың қорытындысы бойынша, Үкіметпен кеңес өткізген-тін. «Сонда Үкіметке 33 тапсырма бердім, – деп еске салды Президент Н.Назарбаев. – Оларды орындау мерзімі ендігі бітті. Алайда солардың тек 11 пайызы ғана орындалды! Қалған тапсырмалар сапасыз пысықталған. Барлығы әзірге «орындау сатысында» ғана тұр».
Ол нақты мысал келтірді: «Мәселен, өте салмақты мәселелердің бірі – «көлеңкелі экономика». Оған тиімді қарсы тұру бағытында ауыз толтырып айтарлық ештеңе де жасалмаған. Бұған Экономика министрі Ерболат Досаевтың дербес жауапкершілігі бекітілген болатын».
Өз сөзінде министр Е.Досаев Қазақстан экономикасының 20 пайызы «көлеңкеде» екендігін растады. Олар салық төлемейді, ондағылардың табыстары сыртқа ағып кетеді. Яғни миллиардтаған доллар қаржы мемлекеттің өрлеуіне үлес қоспай отыр. Бұл ретте экономика министрлігі «көлеңкелі экономикамен» күрес бағдарламасын қайта түзіп шыққан екен. «Онда бұған дейін ешқандай мағынасы жоқ, формалды іс-шаралар көп болған. Сондықтан біз бүгінде экономиканың «көлеңкелі» жағы басым 4 секторына – сауда, ауыл шаруашылығы, мемлекетік сатып алулар салаларына және қаржы секторына назарымызды шоғырландырудамыз» деген министр Іс-шаралардың қайта қаралған кешенді бағдарламасын алдағы аптада Президент Әкімшілігіне енгізетіндерін хабарлады.
– Бұл өте маңызды мәселе, – деп қадап айтты Нұрсұлтан Назарбаев. – «Көлеңкелі экономика» кесірінен, қаржы ағыны экономикадан сырт кетуде. Бюджетке салық түспейді, нәтижесінде, барлығы зардап шегеді. Бұлар – әртүрлі базарлар – «барахолкалар», рас, оларда миллионға жуық адам жұмыс жасайды. Бұл жерде өте абай болу керек. Адамдар сонда нәпақасын айырып отыр. Бірақ ретке келтіру керек. Ауыл шаруашылығы тауар өндірушілеріне қатысты мәселенің де басын ашып алу қажет.
Үкімет пен Ұлттық банкке Мемлекет басшысы «мемлекет – жеке серіктестігі жобаларына даму институттарының, инвестициялық қорлардың, қаржы ұйымдарының қаржысын тарту бойынша ұсыныстар түзуді» жүктепті. «Бұл да жасалмаған! – деп кейіді Елбасы. – Ауыл шаруашылығы бойынша мәселелер блогы мүлдем дерлік пысықталмаған» деген ол Үкіметке берілген 33 тапсырманың барлығы орындалуға тиістігін атап көрсетті. Бұл ретте жауапты ретінде бекітілген тұлғалар алда өз міндеттері бойынша арнайы баяндауға міндеттелді. Президент Әкімшілігіне сол тапсырмалардың іске асуын қатаң бақылауда ұстау тапсырылды.
Осыдан кейін Н.Назарбаев кейінгі күндері елді мазалаған мәселеге тоқталды:
– Үш күн бұрын елімізде теңгенің айырбас бағамын түзету жүргізілді. Теңгенің жай-күйі үшін Ұлттық банк пен Үкімет жауапты. Ұлттық банк басқармасы осындай шешім қабылдады. Ойластырылған және негізделген деген сенімдеміз. Мен қысқаша айтқым келеді: тек осы шара ғана экономиканың 6 пайыздан төмен емес өсімін қамтамасыз етеді. Ал экономиканың өсуі бюджетке түсер қаржы көлемін арттырады. Бұл қаржы халыққа барады. Одан зейнетақы, жалақы, жәрдемақылар төленеді.
Президент «экономиканың жыл сайынғы өсімін кез келген шаралармен қамтамасыз етуге тиіспіз» деді: «Бұл – біз Жолдауда қойып отырған міндет-мақсаттарға қол жеткізудегі негізгі көрсеткіш! Әлгі шара осы мақсатқа қызмет етеді. Қалғандарының барлығы – көлгір сөз».
Елбасы қазақстандықтарды дүрбелеңге салынбауға шақырды: «Ешкімге ұнды қап-қабымен сатып алудың қажеті жоқ. Бізде 20 миллион тонна астық бар. Артық сатып алудың керегі не?! Басқа өнімдер бойынша да солай. Өмірімізге қажетті негізгі азық-түлік түрлері бізде жеткілікті көлемде бар. Қоры орасан, бірнеше жылға жетеді. Демек, алаңдау қажет емес».
Жалпы, доллар бағамының күрт шарықтауы, шетелдік тұрмыстық техника секілді импорттық ірі зат сатып алуды жоспарламаған былайғы жұртты сонша қапаландырмауға тиісті еді. Себебі ел ішінде, дүкендерде, дәмхана, мейрамханаларда, қызмет көрсету орындарында және басқаларында есеп айырысу тек теңгемен жүреді. Олардағы бағаның негізсіз көтерілмеуін мемлекет бақылауда ұстауға уәде етеді.
Дегенмен, өкінішке қарай, Қазақстан экономикасының шектен тыс долларға (Ұлттық банк дерегінше, 40 пайызға) тәуелділігі осыған соқтырып отыр. Атап айтқанда, қазақстандықтардың көпшілігі маңдай тер, табан ақысымен тапқан азын-аулақ қаржысын баспана сатып алуға жиған болатын. Пәтер құны ірі қалаларда бірден көтеріліп шыға келді. Себебі құрылыс компаниялары шаршы метр құнын доллармен ғана көрсетеді. Көрші Ресей бұл мәселені бағаны тек рубльмен ғана көрсетуді талап ететін заң қабылдау арқылы шешуде.
Шынында да, Қазақстандағы салушылардың бағаны көтеруге көп негізі жоқ: қаптаған жұмысшыларына олар жалақыны бұрынғы көлемде теңгемен төлеуде, керекті құрылыс материалдарының 75 пайызы өз елімізде шығарылады. Демек, Үкіметке құрылыс саласындағы қымбатшылықты құрықтайтын кез жеткендей.
– Валюта бағамының өзгеруі долларды сатып алатындарға ғана қатысты, – деді Н.Назарбаев. – Долларды сыртқа шығатын миллионерлер мен миллиардерлер, инвесторлар сатып алады. Әрине, импорттық өнімдерді сатушылар бұдан зардап шегеді. Бірақ бүгінде автокөліктер барлығында бар, теледидарлар мен тоңазытқыштар да бәрінде бар. Долларсыз да өмір сүреміз. Ең бастысы, қазір сауда орындарында спекуляциялардың болмауын қадағалау керек. Ешкім осыны пайдаланып, халық үстінен пайда тауып қалуға тырыспасын. Қатаң қадағалаңдар! Заңға сәйкес, қатаң жазалаңдар.
Мемлекет басшысы Үкіметке айырбас пунктерін, сауда орындарын қырағы назарда ұстауды жүктеді. Бұрын мән бермегендердің өздері енді күн сайын валюта бағамын байқап отыруға тырысады, егер ол әлдебір жерде ары қарай өсіп бара жатса, ел арасындағы дүрбелең басылмай, қайта өршімек.
Президент Н.Назарбаев, әсіресе, қалалардағы ірі сауда орындарының бағада «бұлаңға» салмауын бақылауды тапсырды: «Басшыларын жауапкершілікке тартыңдар. Оның үстіне бұған дейін әкеліп қойылған тауарлардың бағасы ешқандай көтерілмеуге тиіс» деген ол қайыра халыққа жүгінді:
– Бізде барлығы жеткілікті. Алаңдамаңыздар! Теңге бағамының ары қарайғы төмендеуі болмайды! Біз ел игілігі үшін тұрақты жұмыс істей береміз, – деп сендірді Нұрсұлтан Назарбаев.
Осы орайда оған Шығыс Қазақстан облысының әкімі Бердібек Сапарбаев облыстарындағы «жағдайдың дұрыстығын» баяндады: «Ешқандай айқай-шу, ажиотаж, кезекке тұрып, қап-қабымен азық-түлік, жанармай алып жатқан жоқ. Барлығы бақылауда». Өңір әкімі бір оңды тәжірибесімен бөлісті: әкімдік көтерме базарлар басшыларымен жалға берілетін орындар құнын 20 пайызға төмендету жөнінде келісімге келіпті.
Теңгенің құнсыздануынан халық қатты зардап шекпеуі үшін Елбасы ел Үкіметіне «азық-түліктің негізгі түрлерінің, сондай-ақ әлеуметтік маңызды тауарлар, ЖЖМ және дәрі-дәрмек бағаларының тұрақтылығын қамтамасыз етуді» тапсырды. Сонымен бірге билік тауарлар тапшылығына жол бермеуге міндеттенді. Мемлекет монополистер тарифтерінің негізсіз өсуін де болдырмайтынына сендіреді. Бұған қоса, халықтың аз қамтылған бөлігін әлеуметтік қорғауға бағытталған іс-шаралар кешені қабылданады.
– Мүмкіндіктерімізді есептей келе, мен Үкіметке биылғы жылдың 1 сәуірінен бастап, мемлекеттік мекемелер мен қазынашылық кәсіпорындарда жұмыс істейтін азаматтық қызметшілердің лауазымдық айлығына 10 пайыз көлемінде ай сайынғы қосымша ақы қарастыруды тапсырамын! – деді Президент. – Азаматтық қызметші дегеніміз – білім, ғылым, денсаулық сақтау, мәдениет, спорт және әлеуметтік қорғау қызметкерлері және басқалары. Екіншіден, биылғы жыл басында жоғарылағанын есепке ала отырып, зейнетақының жалпы өсімін 14 пайызға, ал әлеуметтік төлемдердің өсуін 12 пайызға дейін жеткізуді жүктеймін. Бұларды да 1 сәуірден бастап қосыңдар.
Үшіншіден, биыл атаулы әлеуметтік көмек те 12 пайызға дейін көтеріледі. Төртіншіден, студенттердің шәкіртақысы да 10 пайызға артады.
Осы мақсатта ел Үкіметі биылғы бюджетті қайта қарайды. Нәтижесінде, аймақтарды аралаудан оралған Парламент «Бюджет – 2014» жаңа жобасын қабылдауы керек. «Тиімсіз шығындарды одан жойыңдар. Барлық резервтерді іске қосыңдар» деді Елбасы.
Мұның сыртында Н.Назарбаев «Самұрық-Қазына» қорына және оған кіретін компанияларға 2014 жылдың 1 сәуірінен бастап, тікелей өндірісте жұмыс жасайтындардың жалақысын 10 пайызға жоғарылату міндетін қойды: «Өмірзақ Естайұлы, кеңседегілердің емес, тек өндірістегілердің, инженерлік-техникалық персоналдың жалақысын ғана!» деді ол қор басшысына.
Қазақстан Көшбасшысы еліміздегі барлық ірі және орта компаниялардың басшыларын да өз жұмысшыларының жалақысын көтеруге үндеді.
Мемлекет кәсіпкерліктің дамуын ынталандыруға қызу кіріспек. Үкіметке кәсіпкерліктің дамуына серпін беретін жүйелі шараларды түзу тапсырылды. Бірінші кезекте, шағын және орта бизнестің қолын несиеге жеткізу қарастырылады. «Біздің кәсіпкерлер ұзақмерзімді кредиттік ресурстарға зәру. Олар біздің банктерде жоқ, өйткені дағдарыстан жаңа-жаңа шығуда. Бізге экономикаға шұғыл көмек көрсету және оны 6-7 пайызға өсіру үшін мемлекеттің резервін пайдалануға тура келеді. Сондықтан мен экономиканы «ұзын» ақшамен қамтамасыз ету үшін ұзақмерзімді кредиттерге 1 триллион теңге бөлу туралы шешім қабылдаймын!» деген Нұрсұлтан Назарбаев осынша мол қаржының Ұлттық қордан 2014-2015 жылдары алынатындығын нақтылады. Бұл қаржыларға ең алдымен, шағын және орта бизнестің өңдеуші өнеркәсіпке қатысты жобалары несиелендірілетін болады.
Қазақстан Көшбасшысы әлемдік экономика үрдістерін және ішкі жағдайды есепке ала отырып, Үкімет пен Ұлттық банкке 7 алдын алушы шараны жүзеге асыруды жүктеді. Атап айтқанда, біріншіден, халықтың табысының лайықты деңгейде болуын қолдау, екіншіден, кәсіпкерліктің дамуын ынталандыру, үшіншіден, қаржы секторының тұрақтылығын арттыру, төртіншіден, мемлекеттің экономикаға қатысуын азайту, бесіншіден, көлеңкелі экономиканы қысқарту, алтыншыдан, инвестициялық климатты жақсарту және жетіншіден, экономика салаларын белсенді әртараптандыру шаралары қолға алынуға тиіс.
Мемлекет басшысы жиында қойылған міндеттердің «әрбір пунктінің» іске асуын өзі қадағалайтынын нықтады. Президент Әкімшілігі берілген әрбір тапсырманың орындалуы барысын бақылауда ұстамақ. «Сұрау қатаң болады! Нәтижесінде, кімнің кім екендігін, кімнің қолынан не келетінін көреміз. Ендеше, үш еселенген күш-жігермен жұмыс жасаңдар! Барлығы елдің қамы. Қазақстанның өсіп-өркендеу мәселесі. Тырысып, күндіз-түні жұмыс істемесек, оны біз орындай алмаймыз. Барлығымыз халық алдында жауап береміз» деген Елбасы билікті сол жауапкершілікті түсінуге шақырды.
Айхан ШӘРІП
http://www.aikyn.kz/
