Қазақ тілін қалай үйренуге болады? Сізге тек қалау керек

Соңғы жылдары қазақ тілі бұқаралық ақпарат құралдарының басты тақырыбына айналды. Әркім тіл үйрену керектігін айтады. Саясаткерлерден бастап қарапайым азаматтарға дейін. Тіл мәселесі даулар мен пікірталастардың ошағына айналады.

Жақында қазақ тілінің төңірегінде жанжал шықты. Кәсіпкер Рамиль Мухоряпов мемлекеттік тіл туралы менсінбейтін, агрессивті түрде айтты. Chocofamily негізін қалаушының әрекетіне ел азаматтары наразы болды. Әлеуметтік желіде шу шықты.

Желі қолданушылары кәсіпкердің өніміне бойкот жариялауды талап етті. Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігінің коммуникациялар жөніндегі кеңесшісі Альбина Рамазан қазақ тілінде сөйлейтін әрбір адам өзінің конституциялық құқығын жүзеге асыратынын айтты.

Рамазан қазақ тілінің ұзақ жылдар бойына өз жолын жасап келе жатқанын атап өтті. Оған көмектесетін кез келді. Қазақтілді азаматтар күні бүгінге дейін жұмысқа орналасу кезінде кедергілерге тап болады.

2021 жылы ел президенті Қасым-Жомарт Тоқаев қазақ тілінің қоғамдағы рөлін күшейту қажеттігін мәлімдеді. Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысымен Тіл саясатын іске асырудың 2020-2025 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы бекітілді.

Бағдарлама тіл саясатын үйлесімді жүзеге асыруға, латын әліпбиіне негізделген қазақ тілін жаңғыртуға, сондай-ақ тіл мәдениетін арттыруға және тіл капиталының өсуіне бағытталған.

Мемлекеттік бағдарламаны жүзеге асыру аясында республика бойынша қазақ тілін оқыту курстары тегін ашылды. Тілдерді оқыту орталықтарында мемлекеттік қызметшілерді, бюджеттік ұйымдардың қызметкерлерін, жұмыссыздарды, үй шаруасындағы әйелдерді, зейнеткерлерді, Қазақстан Республикасына тұрақты тұруға көшкен азаматтарды кездестіруге болады.

Айта кету керек, тек 2019 жылдың өзінде қазақ тілін 70 757 адам оқыған. Курстар онлайн түрде өтеді. Үйден шықпай-ақ тіл үйренуге болады. Мемлекеттік тілді өз бетіңізше үйренгіңіз келсе, оны «Тіл-құрал» веб-сервисі арқылы жүзеге асыруға болады.

Жазушы, «Ұмайдың оралуы» жобасының авторы Ғалия Өтебекова шетелдіктерге тіл байлығын арттыруға қалай көмектесуге болатынын айтты. Өтебекованың айтуынша, бұл мәселеде шығармашылық көзқарас маңызды.

Ертегілерді қазақ тіліне аударуға, мазмұнын шетелдіктерге қолжетімді етуге болады. Спектакль, фестиваль, кино арқылы тілді таныстыруға болады. Бұл ұлттық мәдениетімізге деген қызығушылықты арттырады. Өтебекова иммерсивті туризм ұғымын қолдануды ұсынады. Туристер үшін қазақтың ұлттық мұрасына деген қызығушылықты арттыру маңызды. Еліміздің тарихына, салт-дәстүріне қызығушылықты арттыру өте маңызды.

Сарапшы бүгінде қазақ тіліндегі кітаптар сұранысқа ие екенін айтады. Қоғамның оларға деген қызығушылығы артып келеді. Тәуелсіздіктің 30 жылында мемлекет тілдің дамуына қолдау көрсетті. Қазақ тілін үйренуге қыруар қаржы бөлінді. Мемлекеттік бағдарламалар жасалды. Көптеген мәдени-танымдық шаралар өткізілді.

«Мүмкін схема басқа болуы керек. Мысалы, Францияда мемлекеттік тілді тереңірек оқытады. Ол жерге ересек адам көшсе, оларды сыныпқа орналастырып, баспанамен, тамақпен, көлікпен қамтамасыз етеді. Бұл сондай байыпты көзқарас. Университетте француз тілі бес жыл бойы оқытылады. Біздің мемлекет тырысып жатқан сияқты, бірақ тиімді әдістеме жоқ, ал адамдардың күші мен уақыты жоқ — олар күнделікті нанын табуға бағытталған», — деп атап өтті сарапшы.

Жазушының айтуынша, әкімдіктер жанынан қазақ тілін оқытатын курстарды көбірек ашуға болады. Мәселе қаражатқа қатысты. Тіл мұғалімдеріне ақша төлеу керек. Сапалы оқулықтар шығару, тіл үйрету алаңдарын құру қажет. Өтебекова Димаш Құдайберген сияқты құбылыстардың қазақ мәдениетіне деген қызығушылығын тудыратынын айтады.

Қазақтілділердің қол жеткізген табыстары мен жетістіктері қоғамды тәнті етіп, шабыттандырады. Адамдар өздеріне ұнайтын мәдениетпен араласуға бейім. Мәдениетке қызығушылық болады, тіл дамыту болады. Елдің орыстілді тұрғындары Караван.кз басылымына мемлекеттік тілді қалай меңгергендерін айтып берді.

Павлодарлық студент Александра Красильникова рингтон ди-джейі болып жұмыс істейді. Қазақ тілінде авторлық радиобағдарлама жүргізеді. Ол оны мектепте олимпиадаларға қатысуының арқасында үйренді.

«Мен үш тілде хабар таратамын. Соның ішінде қазақ тілінде. Сәрсенбі күні бізде қазақ тілі күні болады. Бұл әрекет «мемлекеттік тілі мертебе» деп аталады. Ал біз қазақ музыкасын қосып, тек қазақ тілінде хабар таратамыз. Бүкіл университет студенттерінің 70 пайызы ҰБТ-ны қазақ тілінде тапсырды, сондықтан біз оларға жақын болғымыз келеді, олардың көңіл-күйін сезінгіміз келеді», — деді Александра Красильникова. Ал маңғыстаулық құтқарушы Александр Алексеев арнайы курстарсыз қазақша сөйлей алғанын алға тартады. Александр қазақ тілінде жақсы сөйлейді.

«Біріншіден, жаттығу керек, қазақтілді достарыңнан, көршілеріңнен, таныстарыңнан жаттығуды, мемлекеттік тілде сөйлеуді сұра. Практика көбірек болады деп ойлаймын, қазақ тілін оңай үйренесің. Барлығын тілдік орта анықтайды», — деп қосты Александр Алексеев.

Қазақша үйренсен — жалақы көбееді

Обухов тау-кен байыту комбинаты қазақ тілін дамытуға қолдау көрсетеді. «Тиолайн» ЖШС мемлекеттік тілді меңгеру бойынша тегін курстарды ұсынады. Қызметкерлерді оқыту бағдарламасын компания әзірлейді. Қазақ тілін оқитын кез келген адам жалақысына үстемеақы төлейтін болады. Емтиханды билер кеңесі қабылдайды.

Құрметті қонақтар ТКБК-ның қызметкері Елена Рогожинаның тіл дамыту деңгейін жоғары бағалады. Елена ағылшын тілін жақсы меңгерген. Компания қызметкерінің ендігі мақсаты – қазақ тілін үйрену.

Бойжеткен еліміздің мемлекеттік тілін білу әрбір қазақстандықтың міндеті деп санайды. «Тиолайн» ЖШС атқарушы директоры Виктор Долгалев қызметкерлерді қазақ тілінде сөйлеуден қорықпауға шақырды. Қазақ тілін оқитын Рогожинаның жалақысы 20 пайызға өсті.

«Емтиханды бірінші болып Рогожина тапсырды. Командада орыс ұлтының адамдары жартысын құрайды. Ақша жерде жатпайды? Тренингіміз тегін. Ал жақсы білім деңгейі үшін жәрдемақы болады. Тіпті ешқайда барудың қажеті жоқ. Елена уақытын босқа өткізген жоқ. Ол күн сайын біздің курстарда оқыды, біз оны ақшамен ынталандыруға дайынбыз. Мемлекеттік тілімізді үйрену – асыл әрекет», – деді Виктор Иванович Долгалев.

Көптеген лингвист ғалымдардың пікірінше, кез келген тілді үйрену оңай. Бұл мәселеде ең бастысы — тілек. Дегенмен, ынталандыру ретінде қаржылық ынталандыру артық болмайды!