Бүгінде Алматы қаласының атауын «Алма-Ата» деп ауыстырайық деп бастамашыл болып жүрген кейбір азаматтардың іс-әрекеті халқымыздың «Жер астынан жік шықты, екі құлағы тік шықты» дейтін мақалына көбірек ұқсайды. Алматы атауы олардың түн ұйқысын төрт бөлгізіп жүр ме, әйтеуір, осы сөзге тыныштық беріп, жайына қалдырар ойлары жоқ.
Осыдан екі-үш жыл бұрын қала атауын «Алма-Ата» деп өзгертуге құлшыныс танытқандардың қатарында Алматы қаласы әкімінің бұрынғы орынбасары, бүгінде Парламент депутаты болып жүрген Серік Сейдуманов мырза болып еді, енді оның қатарын Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығының экс-вице-министрі Марат Толыбаев толықтырып отыр. Ол өзінің Фейсбуктегі парақшасында былай дейді: «Қазақша сөйлесек Алматы, ал орысша сөйлесек орыс сөздерді пайдалануымыз керек. Ресми орыс тілінде Алматы емес, Алма-Ата деген сөз бар. Ұнаса да ұнамаса да, ол біздің тіліміз емес, ол орыстардың тілі. Тілдің иесі өз сөздерін қалай жазатынын өзі біледі. Мысалы, орыстар қазақ тілінде «Мәскеу» емес «Москва» деңдер деп бізге айта алмайды ғой. Бұл да сондай. Өз тіліңде қалай сөйлесең де сөйлей бер. Басқа ұлтқа тиіспе».
М.Толыбаев бір қаланың аты екі түрлі жазу керек дегенді қай заңдылыққа сүйеніп айтып отырғаны түсініксіз. Асылында, қала атауы қай сөзбен аталды, сол сөз өзге тілде де солай жазылуы тиіс емес пе еді? Мәселен, Алматы, Almaty деген тәрізді. Толыбаевтың Алматы атауына осыншама шүйлігуінде өзінің бір көздегені бар шығар. «Басқа ұлтқа тиіспе» деген сөзіне қарағанда ол ана тілімізге емес, өзге халықтың тіліне көбірек бас ауыртып жүрген адамға ұқсайды. Бұл тұрғыда жасап жүрген әрекеті «Атың шықпаса жер өртенің» кері ме дерсің. Толыбаев сынды «мықтылар» қала атауын өзгерткіш болса, тәуелсіздік алғанымызға жиырма үш жылға аяқ басса да мызғымастан келе жатқан Павлодар, Петропавл, Риддер, Зыряновск, Щучинск, Лисаковск, Шемонаиха, Макинск, Курчатов, Булаево және т.б. қалалардың атауын қазақшалауға неге ұмтылмайды? Міне, сонда ол тарихи ерлік жасап, халық құрметіне бөленер еді. Аты аталған қалалардағы көптеген көшелердің де атаулары өзгерместен сол күйі тұрғаны белгілі жайт. Мұндай мәселелерге шамалары келмейтінін біле ме, әйтеуір, Алматы атауына бүгіндері кейбіреулер тиіскіш болып алды. Егер олар бұрынғы «Алма-Ата» атауын сағынып жүрсе, «Қазақстан Темір жолы» АҚ-ның жол жүру билеттеріне қарап өз сағыныштарын басып алуларына болады. Онда Алматы қазіргідей емес, бұрынғысынша Алма-Ата деп жазылып келеді. Бұл сөзді өзгертуге «Қазақстан темір жолы» басшылығы құлықты болмай отырғаны таңғалдырады. Мүмкін олар Толыбаев сияқтылардың арқасында Алма-Ата атауы қайта қайтарылса, екі жұмыс жасамайық дей ме екен, әйтеуір әлі күнге дейін әліптің артын бағумен келеді. Жол жүру билеттеріндегі қаптаған орысша атауларды өзгертуге байланысты кімнен үкім, пәрмен күтіп отырғандары түсініксіз. Кім біледі, Толыбаев сияқтылардың әрекетіне тоқсауыл қоймасақ, мұндайлар елімізде осы күнге дейін қабылданып қойылған өзге де қазақша атауларға тиісуден тайынбас.
Дәуіржан Төлебаев
http://anatili.kz/
