Абай ОМАРОВ (коллаж)
Қазақстанда байланыс және ақпарат қызметкерлерінің күні, яғни журналистердің кәсіби төл мерекесі 28 маусымға белгіленгенімен, спорт қаламгерлері өз мейрамдарын 2 шілде күні атап өтіп жүр. 1995 жылдан бастап солай. Халықаралық спорт журналистері қауымдастығының қаулысымен бекітілген бұл күні Қазақстанның спорт тілшілері де бір-бірлерін мейрамдарымен құттықтап жатады. Оқырман қауымның да жылы лебіздерін естіп жатамыз.
Бейресми деректерге сүйенсек, әлемде 30 мыңнан астам спорт журналисі бар көрінеді. Соның ішінде қазақ спорт журналистикасының халі қалай? Қазақстан емес, қазақ спорт журналистикасы жайлы айтып отырмыз. Нендей проблемалар бар? Не атқарылмай жатыр? Не жетіспей жатыр? Кешегі мейрамнан кейін қазақ спорт журналистикасының қазіргі жайы жайлы біраз мәселеге бас қатырған едік.
Елімізде орыстілді және қазақтілді журналистика деп бөлінетіні бар. Спорт тақырыбы да сол сияқты. Осы орайда, шыны керек, оқырман қауымнан «қазақтілді журналистер ақпараттарды кеш таратады. Барлық жаңалықты орыстілді сайттардан оқып алған соң, қазақтілді сайттарды қазбалау қызықсыз» деген пікірлерді жиі естіп жатамыз. Иә, жасыратыны жоқ, қазақ спорт журналистикасында ақпараттардың кейде кешеуілдеп жататыны да бар. Бірақ бұл тек сайттарға ғана қатысты мәселе болса керек. Әйтпесе күнделікті немесе күнара шығатын республикалық газеттеріміз орыстілді басылымдарға дес бермейді. Тіпті оқырмандарына ақпарат таратуда әлдеқайда жедел десек, артық айтпағандығымыз болар. Ал сайттарымыз неге оперативті емес? Неге мақалаға сараң? Осы мәселенің жауабын бірге іздеп көрелік.
Әлбетте, бүгінгі нарық заманында барлық мәселе, бірінші ретте, қаржыға келіп тірелетіні рас. Жай ғана сайтты ашудың өзі біраз ақшаны қажет етеді. Ал оны күнделікті тың ақпараттармен толықтырып, жаңартып отыру – одан кейінгі кезеңнің еншісінде. Мұның өзі де оңай шаруа емес. Демеушінің жоқтығынан қаржыдан қағажу көріп, кейін жабылып қалған біраз қазақтілді спорт сайттарын білеміз.
Жалпы, бүгінде елімізде тек қана спортқа бағытталған бес-алты-ақ қазақша сайт бар. Бәрінің де құрылтайшылары – отандық спорттың дамуына өз үлесімді қоссам деп, өз қаржысына ашқан журналистер. Шама-шарқынша сайт шаруасын дөңгелетіп жүр. Күндіз негізгі жұмысымен айналысып, түнде сайттың шаруасымен таң ала бозданғанша кірпік қақпайтын әріптестерімізді білеміз. Ашығын айту керек, ешбіріне еш жерден көмек көрсетіліп жатқан да жоқ. Рас, көңілі түскен кезде оқта-текте қол ұшын созатын атқамінерлер де бар. Бірақ мұның барлығы да – теңізге тамған тамшыдай ғана көмек. Сондықтан да болар, кейбір спорттық сайттарда мақала бір күн салынып, апталап үзіліс алып жатады. Ол үшін сайт иелерін кінәлауға да құқығымыз жоқ. Қалай болған күнде де, олар сол еңбектері үшін ешбір жерден жалақы алып отырған жоқ. Бәрі де отандық спорттың қамы үшін. Ал орыстілді сайттарды алайықшы. Бәрінің болмаса да, көбісінің қалталы құрылтайшылары бар. Тұрақты айлықтары да аз емес.
Сонымен, қазақ спорт журналистикасының мәртебесін көтеру үшін не істеу керек? Әлбетте, бұл тұрғыда әртүрлі идеяларды ортаға тастауға болады. Қазақтілді спорт сайттарын көбейтіп, қалталы демеушілердің қарамағына беруге де болады. Қазақтілді спорттық сайттарға тендерлер бөлу де оңды шаруа болар еді. Әрбір спорттық федерациялар мен қауымдастықтар өздерінің сайттарын ашып, оған қазақтілді тілшілерді көптеп тарту – күн тәртібіндегі мәселе. Рас, федерациялардың өз сайттары бар. Бірақ, жасыратыны жоқ, барлығында бірдей қазақша бөлім жұмыс жасайды деп айта алмайсыз. Тіпті кейбірінде сайт деген атауымен жоқ.
Сондай-ақ ұсыныстардың бірі — әр федерация сол спорт түрінен болатын Азия біріншілігі, әлем чемпионаты секілді ірі додаларға міндетті түрде қазақ сайттары мен күнделікті басылымдарда қызмет атқаратын спорт журналистерін апару керек деп есептер едік. Мұны федерацияларға еліміздің Спорт және денешынықтыру істері агенттігі бас болып міндеттесе, тіптен жақсы. Мәселен, Амманда өтіп жатқан бокстан Азия чемпионатына қазақша спорттық сайттардың екі және орыстілді сайттардың бір журналисі барып, боксшылардың жекпе-жектерін өз көздерімен көріп, материал жазса, мақаласы өте оқылымды болары рас қой. Сол жерде жедел сұхбат, репортаждар ұйымдастырып, оқырмандарға ұсынар болса, бұл сол федерацияның да еңбегін көрсетер еді. Ал Олимпиада ойындарына қанша қазақ спорт журналисінің баратыны – мүлдем бөлек әңгіме.
Осы орайда қазақ спорт журналистері деп баса назар аударып отырғанымыз тек әріптестеріміздің қамы ғана емес, мемлекеттік тіліміздің мәртебесін арттыруға бағытталған қадамымыз деп түсінген жөн болар.
Ғалым Сүлеймен, республикалық «Айқын» газетінің спорт шолушысы:
– Спорт және денешынықтыру істері агенттігі федерацияларға әлем чемпионаттары мен Азия біріншіліктері секілді ірі додаларға журналистерді де апаруды міндеттеу керек деп ойлаймын. Міндеттеу – агенттіктің, журналистерді апару федерациялардың қолдарынан келеді. Асыра сілтегенім емес, халықаралық жарыстарға журналистерді де апарар болса, олар өздеріне кеткен сол шығындарды еселеп қайтарар еді. Әйтпесе, шыны керек, жанкүйер қауым қай спортшымыздың қай додаларға түсіп жатқанын да білмейтін кездері болады. Журналист жарыс барысынан керемет репортаждар жүргізіп, өзекті мәселелерді қозғаса, елімізде халықтың да спортқа деген ынтызарлығы оянады. Сол федерацияның еңбегі де көрінеді. Сондай-ақ федерациялардағы баспасөз қызметтерінің де мәртебелерін көтеру қажет. Тіпті кейбір федерацияларда баспасөз хатшысы деген атымен жоқ.
Автор: Әзиз ЖҰМАДІЛ
