Жары? д?ние есігін аш?ан ?рбір с?би белгілі бір д?режеде т?рлі ?абілетке ие болып келеді. Дегенмен, сол балаларды? арасынан ерекше интеллектуалды? ?абілетімен дараланып, ?з ?атарластарынан ана??рылым ойлау д?режесіні? жо?арылы?ымен ерекшеленіп т?ратындары да кездеседі. Ерекше дарынды осы балаларды вундеркинд деп атап ж?рміз.
Вундеркинд – тікелей ма?ынасында «керемет бала» деген ??ымды білдіреді. Олар неге керемет атанды немесе вундеркиндтерді? ?зге балалардан айырмашылы?ы неде? Олар бала кезінен а?ыл-ойыны? ж?йріктігімен к?зге т?сіп, зеректік ?абілетіні? уа?ытынан ерте дамуымен ерекшеленеді. ?о?амды? ?мірді? ?ай саласынан да оларды кездестіруге болады. Математика, музыка жанры, тіл саласы, спорт, ?нер… Осыларды? барлы?ында оларды? алатын орны б?лек. Психологиялы? т?р?ыдан ?ара?анда олар жай баладан г?рі мінездері тік, нерв ж?йесі ?лсіз, эмоциялы? т?ра?сызды??а к?п жол беретін к?рінеді.
Балалар психологиясын зерттейтін ?алымдарды? айтуынша, вундеркиндтер 4 пен 8 жас аралы?ында ?здеріні? негізгі ?абілеттерін шы?дап ?лгереді екен. Тіпті, 4 жасында бала ?зіні? интеллектуалды м?мкіндіктеріні? жартысын а??арта бастайды. Ал 6 жас?а келгенде ол ?абілетіні? 70 пайызын танытады. М?нан кейін 8 жасында ?з талантыны? 90 пайызын ашып ?лгереді. Осы уа?ыт аралы?ында бала талантыны? на?ты де?гейін ай?ындау ?ажет. Оны? даму д?режесіне ?арай ба?ыт сілтеп, негізгі ?арымына ?олдау жаса?ан ж?н. Осы саланы зерттеген Ресей ?алымдарыны? пікірінше, ерекше дарындылы? пен ?абілеттілік – миды? ?алыпты жа?дайдан ауыт?ып, тез дамуыны? н?тижесінде к?рініс табады. М?ндай таби?ат берген дарындар мы?ны? бірінде ?ана кездеседі. Ал оны? ойын толы? д?режеде дамытып, озы? ойлы етіп т?рбиелеу миллионны? бірінде ?ана пайда болатын к?рінеді.
?лемде ?рт?рлі салада жастайынан ж?рттан озып, жа?алы? аш?ан вундеркинд т?л?алар жайлы м?ліметтер к?п. Д?ниені д?р сілкіндірген ?а?арлы ?олбасшы болсын, жа?алы? аш?ан ?алым, д?ниеге ?айталанбас д?ние ?келген шебер болсын, барлы?ыны? бойында?ы ерекше ?абілет бала кезден бой к?рсеткен. Сонымен ?лемні? ?йгілі вундеркиндтері кімдер?
?лемдік музыка тарихында аттары алтын ?ріптермен жазыл?ан вундеркинд т?л?алары баршылы?. Ата?ты Шопен 8 жасында ?з шы?армаларымен к?пті? алдына шы??ан. Моцарт неб?рі 3 жасында т???ыш концертін беріп, бір-а? рет естіген шы?армасыны? бір нотасын ?ате жібермей орында?ан. Бетховен 12 жасында т???ыш музыкалы? шы?армасын д?ниеге ?келсе, Вебер 17 жасында опералы? оркестрді? дирижері болып сайлан?ан. Штраус 6 жасынан музыканы ме?геруді баста?ан.
Музыкадан бас?а вундеркиндтерді? к?біне бой к?рсететін саласы – математика. Французды? физик ?рі математигі Ампер де озы? ойлыларды? ?атарынан. Ол 7-8 жасынан-а? кез келген математикалы?, физикалы? т?жірибелерді о?ай орындай ал?ан. Сондай-а?, есте са?тау ?абілетімен де ерекшеленген. ?ызы?ы сол, к?п жыл ?тсе де бала кезде о?ы?ан том-том энциклопедияларыны? кез келген жерінен с?збе-с?з ?айталап бере ал?ан. Бас?а ата?ты математиктерден Гаусс ?зін бала кезінен мойындат?ан. Екі жасында ж?мысшыларды? жала?ысын есептеп отыр?ан ?кесіні? ж?мысына назар салып, ?атесін шы?арып отыр?ан. Эварист Галуа 16 жасында «Геометрия бастауы» атты екі жылды? о?у ж?йесіне негізделген кітапты 2 к?нде ме?геріп шы??ан.
?лем тарихынан жас дарындарды? д?ние есігін аш?ан с?ттен бастап с?йлей баста?андарын да кездестіре аламыз. Польшада ?ткен ?асырды? басында вундеркинд бала д?ниеге келген. Ол туыл?аннан кейін бірнеше са?аттан со? тіл ?атып, с?йлей баста?ан. Бала жас?а тол?анда Библияны о?ы?ан. Ал ?ш жасында грек тілінде жазыл?ан кітаптарды том-томынан ?айыр?ан. Сондай-а?, Томас Макалей есімді дарынды бала тарих туралы е?бегін 7 жасында жаз?ан.
Осылайша біз ?лем тарихында?ы вундеркиндтер тізімін ?рі ?арай да жал?ай аламыз. ?йтсе де, оларды? барлы?ыны? ?мірі а?ылдарына сай саба?талып жатты ма? Немесе оларды? та?дыры ?рі ?арай ?алай ?рбіді?
И?, вундеркиндтерде балалы? ша?ты? болмайтынын трагедия демеске лаж жо?. Оларды? арасында ?міріні? о?-солын толы? игере алмай, к?п жа?дайда ?мірден ерте оз?андары да аз емес. Психолог мамандар оларды? ?мірін зерттей келе, былай?ы ?мірлеріні? к?птеген т?стары жайсыз жа?дайлар?а тап келетінін аны?та?ан. Олар ?з ?атарластарынан о? бойы озы? т?рса да, тіл табысу жа?ынан ?здерін жайсыз сезінетін бол?ан. Б?л, ?рине т?сінікті де. Тіпті, б?л балалар миларын шамадан аз, я?ни, жеткіліксіз д?режеде пайдалана алма?ан кезді? ?зіне ?иынды??а душар болады. Оларды мамандар кейде дарынды-ауружандылар деп те ата?ан. М?селен, ?йгілілерден Гоголь, Галилей, Ван-Гог, Достоевский, Джордано Бруно секілді т?л?алар осы сынды та?дырды бастан кешкен.
?алай бол?ан к?нде де, ?ылым мен ?нердегі, бас?а да салаларда?ы тамаша туындылар тек осындай таланттарды? ар?асында д?ниеге келетіні аны?.
Біз с?з еткен вундеркиндтер жайлы та?ырып ?лі де зерттелу ?стінде. Олар тап бол?ан та?дырды? ?ыр-сыры ?лем ?алымдарыны? ?ызы?ушылы?ын арттыруда. Кімні? елден ерек, дарынды бол?ысы келмейді дейсіз. ?арапайым жан?а аса ?ызы?ушылы? тудыр?анымен оларды? та?дырларына ?арап ба?ытты ??мыр кешті деу ?иын. Айры?ша ?абілетке ие бол?анымен былай?ы пендені? к?ретін ?ызы?ын т?рк еткен «керемет бала» ?мірі расында ?ай?ылы.
Автор: М?хаммед ІЗТ?Р?ЛЫ
makala.kz
