Шекарашылар «жал?анды? детекторынан» ?теді

— За? жобасымен биыл?ы жылы шекарада, «Терісайры?» зас­тавасында ж?не «Ар?анкерген» шекаралы? бекетінде бол?андай т?тенше о?и?аларды? ?айтала­нуына жол беруді? алдын алатын нормалар ?арастырыл?ан, — деді ??К Шекара ?ызметі дирек­торы­ны? міндетін уа?ытша ат?арушы Т?р?анбек Стамбеков. — Шекара ?ызметі ол о?и?алар бойынша ?оры­тындылар жасады, б?л саба? болды.
Атап айт?анда, за? жобасыны? 66-бабында ??К Шекара ?ызметін толы?тыру ?шін ?скери ?ызметке алынатын ?аза?стан азаматтарына ?атысты кейбір жа?дайларда поли­графиялы? зерттеу ж?ргізілетіндігі айтылады. «Осылайша біз ?скер­лерімізде ?ызмет ету талаптарына жауап бермейтін адамдарды? шекара ?ызметіне еніп кетуіне жол бермейміз» дейді Т.Стамбеков.
— Жа?ында ?ана Елбасымыз ?ауіпсіздік ке?есінде Каспий ма­?ында?ы облыстарды? ?ауіпсіз­ді­гіне баса к??іл б?лу керектігін айт­ты, — деді депутат Г?лн?р Сейіт­ма­?анбетова. — Біз, бір топ депу­тат­тар, ?ткен айда шекарашыларды? жа?дайын барып, к?рдік. Сонда бізді? Каспий те?ізін ?ор?ап т?р?ан Т?п?ара?ан ауданы, Баутино по­селкесінде орналас?ан шекара­шыларды? ?леуметтік ахуалымен, т?рмысымен танысты?.
Сонда к?ргені депутаттарды? т?бе шашын тік т?р?ызыпты: «68 контрактілі шекарашыны? т?ртеуі­ні? ?ана ?йі бар! ?ал?аныны? б?рі кемеде ?йы?тап ж?р! Жататын жерлері жо?. ?ткен ?асырды? 60-жылдары салын?ан барак типті ?йлерде б?гінгі заман?а сай еш?ан­дай жа?дай жо?, бала ?сіріп, отба­сымен бірге т?ратындай. Содан кейін ол шекарашыларымызда мо­ралды? к?йі ?андай болсын? ?ай­дан рухы к?терілсін? Біз бірінші рет осындай за? ?абылдап жатыр­мыз, соны? аясында басым ба?ыт ретінде шекарашыларды ?леуметтік ?ор?ау баптары ?арал?ан ба?» деді депутат.
— Шынында, б?гінгі та?да Шекара­лы? ?ызметті? жа?дайы, ?сіресе, ?леуметтік м?селелерді кейінге ?алдырмай, шешуді талап етеді, — деп мойындады «бас шекара­шы» Т.Стамбеков. — Б?л ?скерлерді? проблемаларыны? бірі — баспанамен ?амтамасыз етіл­мегендігі. ?азіргі кезде 7,5 мы?нан астам шекарашы ?ызметтік п?терге з?ру. Тек Каспийде ?ана емес, мемлекеттік шекараны? бас­?а учаскелерінде де, атап айт?анда, ?аза?стан — ?ытай шекарасында?ы заставалар ?лі к?нге ?ткен ?а­сыр­ды? ?имараттарында орналасуда, — дей келе, ол осы м?селелерді? «2020 жыл?а дейінгі Шекаралы? ?ызметті дамытуды? салалы? ба?дарламасы» аясында шешімін табуынан ?міт білдірді.
?йткенмен б?л м?селені ше­шуге тиісті бол?ан б?рын?ы ба?­дарламалар ж?зеге аспа?ан к?рінеді. «Б?рын?ы ба?дарламаларды? орын­далмауынан Шекара ?ызметі тиісті ?орытындылар шы?арды, — деді Т?р?анбек М?хамет?али?лы. — ?азір біз ?ата? ба?ылау?а алды?. Б?гінгі та?да біз 11 шекаралы? зас­таваны тапсырды?. 14-і іске ?осу?а дайындалуда. Биыл?ы жыл?ы желто?сан?а дейін біз барлы? 25 нысанды ?олданыс?а береміз. ?ал­?ан нысандар бойынша ж?мысты ?рістетуді жал?астырамыз ж?не келесі жылы тапсыра бастаймыз. ?азір 10 жа?а заставаны салу?а кіріс­тік, оны? т?ртеуі — Алматы об­лы­сында, ?ал?аны — о?т?стік ??ір­лерде. ??рылыстары биыл ая?­талады». Т.Стамбековты? де­регінше, биыл?ы жылды? со?ына дейін шекарашылар ?шін 2 ?й (Павлодарда, Талды?ор?анда) ?олданыс?а берілмек. «Каспийде біз ?азір, б?лінген ?аржы?а ?арай, 20 п?тер сатып алды?. Сіз айт?ан проблеманы біз білеміз. Кезе?-кезе?імен шешудеміз. Барлы?ы салалы? ба?дарламада ?арас­тырыл?ан» деді ?ызмет басшысы.
Ал депутат Алдан Смайылды? айт?аны ?рей ту?ызды. «Осы за?да шекара сызы?ын ?андай ?скермен, ?андай ?арумен ?ор?аймыз, шекарашылар?а ?андай жа?дай жа­сай­мыз деген м?селелермен бірге, сол шекараны? бойында ?андай нысан болуы керек, ?андайы бол­мауы керек деген м?селе жан-жа?ты ?арастырылуы ?ажет,-деді ?алаулы, — ол мына жобада жо?! М?ны айтып отыр?аным, осыдан ?ш-т?рт жыл б?рын Талды?ор?ан облысында?ы Текелі ?аласында Агахан бас?аратын исмаилиттерді? университет салуына келісім беріп ?ойды?» А.Смайылды? айтуынша, «ол исмаилиттерді? негізгі діни а?ымы бізге м?лдем жат»: «Олар Пай­?амбарды, Мекке мен М?ди­наны мойындамайды, Ау?анстан­да?ы «?ли» зиратына барып, со?ан та?зым етеді. ?ыс?асы, оларды? беретін т?рбиесі бізге м?лдем жат. Біз вахаббистерден ??тыла алмай ж?ргенде, исмаилиттерге барып ?рынуымыз м?мкін. Ал енді олар­ды? Жар?ы-шартын алып ?араса?, ?ару-жара? ?стау?а р??сат беріп ?ой?анбыз. Керек десе?іздер, шекара ар?ылы радиоактивті зат ?келуі ?шін р??саты бар!»
Бір топ депутаттар, ?ткен ша?ырымда Текеліге барып, ?дейі к?рген. «Соны? Жар?ыларына ?згеріс енгізу керек деп шешкен едік, ол ж?зеге асты ма, аспады ма, мен білмеймін — оны ?ада?алау?а бізді? ???ымыз жо?» дей келе, Ал­дан Смайыл осы за??а «?аза?­стан­ны? б?кіл шекарасы бойында бас?а елдерді? а?ымдарыны? о?у орны бола ма, к?сіпорны бола ма, ашу?а болмайды» деген бір бап ?осуды ?сынды.
— Б?л за? жобасында ондай міндет тікелей т?р?ан жо?, — деді Т.Стамбеков, — б?л м?селені біз ??­зырлы органдардан т?скен а?параттар негізінде к?нделікті ?ызметімізде шешудеміз.
Агахан университетіне депутат ?сенгелді Медеуов араша т?сті: «2001 жылы ?аза?стан, ?ыр?ызстан ж?не Т?жікстан Агаханмен келі­сімге ?ол ?ой?ан болатын. О?ан с?йкес, осы ?ш мемлекетте уни­верситеттер ашылу?а тиісті. Ол университетті олар таулы ??ір­лерді? т?р?ындары ?шін т?р?ыз­?ысы келеді. Сонды?тан да Текелі ?аласы та?дал?ан еді. Рас, б?л ?ала ?ытаймен шекарада, одан 350 ша?ырым жерде орналас?ан. Біз, бір топ депутат сол жерге сапарлап бар?анбыз. Ж?мыс ж?руде» дей келе, депутат ?.Медеуов б?л уни­вер­ситетті? ??ны шамамен 160 мил­лион доллар т?ратынды?ын ха­бар­лады. «Оны? барлы?ы мил­лиар­дер Агаханны? есебінен салы­нады. «Онда вахаббистер да­йын­­далады екен» дегенге ай­тарым, б?л университетті? олар?а еш ?атысы жо?. Б?л — заманауи мемлекеттік ЖОО, оны? ?стіне Шекара ?ызметіні? о?ан еш ?атысы жо?, біз университетті? ??ры­лы­сына тыйым сала алмаймыз» деді депутат ?.Медеуов.
— Сіздерге сеніп тапсырыл­?аннан кейін, шекараны? бойында не болуы, нені? болмауы керектігі — сіздер шешетін міндет! ?сыныс жаса?ыз, осы за?ны? жо­басын дайындаушылар?а! Шекара­ны? бойында шетелді? мекемесі болуы керек пе ?зі?! — деген депутат Алдан Смайыл Шекара ?ызметіне бас?а елдерді? шекарасында?ы жа?дайды зерттеуді ?сынды.

Айхан Ш?РІП