?ш миллион?а жуы? хал?ы бар О?т?стік ?аза?стан облысты? м?слихатында арты?-кемі жо? т?п-тура 50 депутат бар. ??ір хал?ыны? ?леуметтік хал-ахуалы мен айма? дамуыны? кепілі ретінде бел шеше ?ызмет ат?арып ж?рген халы? ?алаулыларыны? «бір кем д?ниесі» бар.
Олай дейтініміз — іргелі ??ірді? м?слихат ??рамы елдегі саясат ауанына сай бірнеше рет жа?арса да сол 50-лікті? ?атарында «жал?ыз ?ыз?алда?тай» болып тек Р?шк?л Оспан?лиева ?ана ханымдар арасынан жарып шы?ып, жал?ыз келеді. ?аншама жылдан бері ?ара емендей е?селі 49 ер-азаматпен бірге шаршамай-талмай иы? тірестіре ?ызмет ат?арып келе жат?ан о?т?стікті? «жал?ыз ?ыз?алда?ы» Р?шк?л Оспан?лиевамен сыр б?лісіп к?релік.
— Р?шк?л Ж?лел?ызы, жасыратыны жо?, со??ы он-он бес жылда елімізде ?аншама сайлау ?тті. Сол саяси додалар ?атарында облысты? м?слихат ??рамы да ?аншама рет жа?арды. Алайда Сіз халы? ?алаулыларыны? ?атарында ?лі к?нге «жал?ыз ?ыз?алда?» атанып келесіз. М?ны? себебі неде? Сонда ??ірімізде дода?а т?сер ?ыз-келіншектер болма?аны ма?
— Сауалы?ыз ?те орынды. Бірден айтайын, о?т?стікте ?айраткер атанатын ?ыз-келіншектер ?атары аз емес. Олар депутат болмаса да бас?а салада жа?сы ?ырларынан к?рініп ж?р.
Б?л жерде м?селе бас?ада болып т?р. ?здері?із білесіздер, сайлау деген ?ып-?ызыл ала-шап?ын, ?ызу дода. Міне, осы ауыртпалы?ты білетін о?т?стікті? ибалы ?ыз-келіншектері к?п жа?дайда ер-азаматтармен ?атар сайыс?а т?спей-а? ?ояйы? деп ?деп танытып жатады.
Б?л — бір. Екіншіден, м?ны т?сініп жат?ан азаматтарымыз да аз. Мынау ?йел екен немесе ?арындас екен деп жол беріп те жатпайды, ?атар т?ссе ?алай да же?іп шы?у?а ?рекет жасап, барын салады. Б?л басы ашы? н?рсе. ?ыз-келіншектеріміз осындай келе?сіздіктерді к?рген со? тынышты? керек деп шегіне салады. Оны? ?стіне о?т?стікті? менталитеті де сондай ?ой.
С?з арасында:
Р?шк?л Ж?лел?ызы — саясат сахнасынан б?лек к?сіпкерлік істе де ел назарына іліккен т?л?а. Ол кісіні? кезінде ?зі бас?ар?ан «Береке» ЖШС облыс аума?ында к?рделі жол ??рылыстарын салып, халы? ??рметіне б?ленді. Сондай-а? бизнесті? ?леуметтік жауапкершілігі аясында облыс орталы?ында б?гінге дейін ол?ы болып т?р?ан з?улім неке сарайын да салып, ел ??рметіне б?ленді. ?азір айтулы «Береке» корпорациясыны? ке?есшісі ?ызметінде ж?рсе де, депутатты? лауазыммен ?атар, республикалы? саясаткер ?йелдер клубыны? О?О бойынша т?райымы. Бір с?збен айт?анда, Р?шк?л ханым — ?о?амды? істерден де тартынып ?алмай, облыста?ы гендерлік саясатты? дамуына да ?лкен ?лес ?осып ж?рген айтулы т?л?а.
— Ал бізбен іргелес жат?ан мына ?ызылорда мен Жамбыл облыстарында?ы жа?дай ?алай екен? Олар да о?т?стік айма??а жатпай ма?
— Б?л облыстарда?ы жа?дай бізге ?ара?анда ?згеше. М?селен, ?ызылорда облысты? м?слихатында 24 депутат болса оны? 4-еуі ?йел. Жамбыл облысында да сондай. Оларда?ы 25 депутатты? да 4-5-еуі н?зік жандар. Жа?а?ы ?зі?із айтпа?шы, «жал?ыз ?ыз?алда?» болып ?ызмет ету жа?дайы тек бізді? Шымкентте ?ана болып т?р. ?ткен сайлауда ??ірімізге танымал т?л?а, ?аза?ты? ?айраткер ?ыздарыны? бірі ?нипа ?албаеваны «Н?р Отан» партиясыны? атынан дода?а ?ос?ан еді, амал нешік, жеме-жемге келгенде ?тылып ?алды.
— О?т?стіктегі ?ш миллион?а жуы? халы?ты? те? жартысын ?йелдер ??райтыны жасырын емес. Ал сол н?зік жандар ?здеріне т?н м??-м??таждарын айту ?шін Сізден бас?а ешкімге бара алмайды. Б?л жал?ыз адам?а ?сте о?ай болмас.
— С?зі?із ?те орынды. Біздегі ?йел-аналарды? проблемалары жетіп-артылады. Оларды? кейбірі ?здері сайла?ан еркек депутаттар?а айта бермейді, ?йткені м?селе ?йелдік т?р?ыда болса, оны ер-азаматтарды? т?сінуі де ?иын. Сонды?тан ?ыз-келіншектер ?здерін тол?андыр?ан м?селелерін ашып та айтпайды.
-Сол ?шін не істеу керек деп ойлайсыз?
— М?ны? бір ?ана жолы бар. Сайлау кезінде 4-5 орын?а квота б?лінуі ?ажет. Міне, осы б?лінген орын?а тек ?йелдер ?ана сайыс?а т?сіп, дода тек соларды? ?ана арасында ?туі тиіс.
— Б?л м?мкін бе?
— Неге м?мкін болмасын?! Елді? ерте?ін ойла?ан, халы?ты? м??-м??тажына ??ла? асатын жерде б?л болу?а тиіс. Осы к?рделі м?селе ж?нінде біз ке?інен к?тере беруіміз керек. Оны к?теріп те ж?рміз. Бас?а-бас?а, б?л м?селе о?т?стікте о? шешілуі тиіс. ?йткені бізді? ??ірді? тіршілігі ?згелерден тым ерекше ?рі ?арбалас екені белгілі. Осы жерде мына бір м?селені айта кетсем деймін. М?селен, елімізді? орталы?, солт?стік айма?тарында ер-азаматтар облысты? м?слихат?а депутат болудан ?аш?а?тайтын?а ??сайды. ?йткені
ол жерде олар?а кесімді айлы? жо?, же?ілдік жо?. Сонды?тан белсенділік т?мен, ал есесіне оларды? ??рамында ?йелдер ?лесі басым.
— Р?шк?л Ж?лел?ызы, облыста?ы басшылы? ??рамда ж?рген ?ыз-келіншектер ??рамы сізді ?ана?аттандыра ма? Жалпы, облыста гендерлік саясат ?аншалы?ты д?режеде?
— Енді б?л жа?ынан ?кпе жо?. Екі-?ш аудан ?кімдеріні? орынбасарлары ?йел-азаматшалар. Сонымен ?атар департамент бас?арып отыр?ан бірнеше ?ыз-келіншек ж?не бар. Ал орта буын ?ызметте ж?рген н?зік жандар жетерлік. ?зі?із айты?ызшы, ?йел ?олы тиген жерде ?немі тазалы? пен тияна?тылы? ?атар ж?рмей ме?! Ж?не т?ртіпті? ж?ні б?лек. Осы к?нге дейін жем?орлы? пен сыбайласты??а немесе бас?а да ?ылмыс жасап, істі бол?андарды? арасында ?йелдер болды ма? Жо? ?ой. Б?рі де ер-азаматтар. Сонды?тан ?йел-азаматшаларын ?ызметке к?птеп тартудан еш ?оры?пауымыз керек. Олар?а м?мкіндігінше бас?ару ісін к?бірек беру керек. Ал шаруаны ат?ара алмады ма, онда: «Міне, мына шаруаларды сізге сеніп бердік. Біра? бізді? сенімді а?тай алмады?ыз,сіз енді кешірі?із» деп бетіне баса айту керек. Сонда ?ділдік болар еді.
— Облысты? м?слихат депутаттары арасында ?зге айма?та?ы ?ріптестерімен т?жірибе алмасып, бір-біріне барыс-келіс м?мкіндіктері ?арастырыл?ан ба?
— ?ызметтегі ?ріптестеріміз ?з к?сіптеріне с?йкес шетелдерге шы?ып т?ратыны болмаса, ондай т?жірибе жо? ж?не ?арастырылма?ан.
— Еліміздегі саясат орта? бол?анымен ?р айма?ты? даму ерекшеліктері ?рт?рлі емес пе?! Соны ?згелер к?ріп, ба?амдап жатса деген ой ?ой.
— ?зге айма?тарды? депутаттары бізге келіп бірде?е ?йренейік, т?жірибе алайы? деп жатса, оны? ж?ні бір бас?а. Ал Шымкентті? депутаттары ?шін ?згелерден ?йренетін еште?есі жо?. ?йткені та?ы да айтамын, біздегідей ?арбалас тіршілік бас?а ??ірлерде м?лдем жо? деп айтсам да ?ателеспеймін. Бізді? депутаттарымыз м?селе к?теру мен оны? шешілу жолдарын айтып, тал?ы?а сал?анда жиынды та??а дейін созу?а бар. Мынау ?кім екен ?ой немесе министр екен ?ой деп жалта?тап т?рмайды. Халы?ты? м?ддеге келгенде оларды? белсенділігін то?тату м?мкін емес. Оны? ?стіне бізді? ??ірде бір к?німіз де тыныш ?тпейді. Облыс ?кімі Ас?ар Мырзахметов іскерлік істе ?андай тынымсыз болса, оны? командасын айтпай-а? ?ояйын, депутаттар т?гілі ?арапайым халы?ты? ?зі со?ан еріп, ?ол ?усырып ?арап отыр?аны жо?. ?айда болсын, тынымсыз е?бек. Ары?а барма?анны? ?зінде облыс ?кімі ?зі бас болып баста?ан ?о?амды? «Ырыс алды — ынтыма?» форумыны? ?зі неге т?рады?! Ал осы со??ы ?ш жылды? ішінде облыс орталы?ы ?алай ??лпырып кетті. Бизнесті? ?леуметтік жауапкершілігі аясында ?алада ?аншама ??рылыстар салынып, пайдалану?а берілді.
Ол ??рылыстар б?гінде то?тап ?ал?ан жо?, ?айта одан сайын ?ар?ын алуда. ?згелер ?кпелемесін, ал м?ндай ?ар?ынды да ?ызу тірлік бас?а айма?тарда д?л біздегідей ж?ріп жатыр деп айта алмаймын. Жа?а?ы айт?ан бізбен іргелес Жамбылда да, ?ызылордада да м?ндай тірлік жо?. Ат?арылса, тек Елбасымызды? берген тапсырмаларына орай мемлекеттік ба?дарлама аясында?ы ж?мыстар ?ана ж?ргізіліп жат?ан болуы керек. ?йтпесе біздегідей тіршілік жо?. Сонды?тан та?ы да ?айталап айтамын, ?згелер бізден ?йренсін, ал бізді? ?згелерден ?йренетін еште?еміз жо?.
— Саясат сахнасынан б?лек, ?леуметтік м?селелер мен ?рпа? т?рбиесіне де к?п ала?даушылы? білдіріп ж?рген жайы?ыз бар. Оны бай?ап та, ба?амдап та ж?рміз. Соны? бірі мектептегі т?рбие…
— Д?рыс айтасыз, ?рпа? т?рбиесі б?рімізді ойландыруы тиіс. Б?гінде мектеп о?ушылары арасында?ы т?лім-т?рбие ісі ?те к?рделі жа?дайда екені ешкімге жасырын емес. Б?гінде заманауи ?лгіде салынба?ан білім ордалары кемде-кем. Балаларды? дені б?рын-со?ды болма?ан ?имараттарда д?ріс алуда. Олар ?шін бар жа?дай жасалды.
Ал т?ртіптері ?шін де к?птеген мектептерге бейнеба?ылаулар орнатылып, психологтар берілді, бірді-екіден полиция ?ызметкерлері де бекітілді. Алайда одан т?ртіп жа?сарып жатыр ма? Мектепте бір о?ушы бірн?рсені б?лдірсе, ?стаз жаман, директор нашар деп мектеп басшысын орнынан алып жатамыз. Ерте? оны? орнына бас?а бір директор келеді. Одан жа?дай жа?сарып ?алмайды. Б??ан бірден-бір жауапты ата-ана болуы тиіс. Б?гінде баласы б?зы?ты? істеген ата-ана 7-8 мы? те?ге айыпп?л т?лейтін т?ртіп бар екен. Ал ?алтасына тапанша салып ж?рген о?ушыны? ата-анасы ?шін ол а?ша ма?! Тиісті орындар БА? ?кілдерін ?атыстыра отырып, т?рлі рейдтер жасаса, т?ртіп б?з?андарды баспас?з бен теледидарда бетін к?легейлемей, ашы? ?шкерелесе деген ойым бар.
— Осыдан біраз уа?ыт б?рын екінші неке деді?із бе, жо? ?лде ер-азаматтарды? екінші ?йел алулары т?р?ысында ма, бір батыл ой айтып ж?рді?із. ?азір сол пікірден айнып ?ал?ан жо?сыз ба?
— Жо?, айны?ан жо?пын. Б?л же?іл-желпі айтыла сал?ан ой емес. Осы бір м?селе б?гінде бізді? ?лтымыз ?шін ?те бір ?зекті ?рі ?асіретті жа?дай болып т?р?аны жасырын емес. Мені? м?нда?ы айтайын дегенім, жалпы, ж?рт?а, оны? ішінде барша ер-азамат?а бас салып екінші ?йел ала бері?дер деген ?ш?ары пікір емес. Б?гінде ?олынан іс келетін барлы? ер-азаматтарды? т?рмыстары т?зу. Жа?дайы бол?ан со? оларды? о?ды-солды ж?ріп т?ратын м?мкіндіктері де жо?ары. Міне, м?селе осыдан барып шы?ады. Оларды? ?з отбасылары бола т?ра басы бос ?ыздармен к??іл жарастырып, олардан да перзент к?ріп отыр?андары жетерлік. Алайда оны ашы? айта алмайды. Б?рін жасырын жа?дайда ?стайды. Ал мені?ше, екінші ?йелден туыл?ан баланы? да бірінші ?йелден туыл?ан бала сия?ты те? ???ы болуы тиіс. Б?л — бір. Екіншіден, ?кесі астыртын, жасырынып, барып т?р?ан ?йдегі баланы? т?рбиесі ?андай болады? ?кесі «мынау мені? балам» деп, ал баласы «мынау мені? ?кем» деп ашы? айта алмаса, ол баладан ?андай азамат шы?ады? Б?гінде статистика бойынша, елімізде 28-бен 35 жас?а дейінгі 360 мы?нан астам бойда? ?ыз бар екен. Одан жо?арысын есептемегенде. Міне, сол ?ыздарды? б?рі ?здері ?шін бір-бір бала туып ал?ысы келеді. Фамилиясы да ?ыз ?кесіні? атына ауысады. С?йтіп, бала ?зіні? шы??ан тегін де, а?айын-туысын да ?мытады. Кез келген бала ?з ?улетіні? ортасында ?суі тиіс. Ынжы?танып, жасанды жетім боп,?рі жалта? боп ?скен бала адамдар?а да, ?о?ам?а да ?кпелі болып ?сері аны?. Азаматтар осыны ойлануы керек. Ал басы?нан осындай жа?дай ?тті екен, оны за?дастырып ал.
— М?мкін, о?ан ?леуметтік м?селе кедергі болатын шы?ар…
— Ол басты себеп емес. Мен к?нделікті ?мірде к?ріп ж?рмін. Тіпті ашы? ?рі батыл айта аламын, ондай жа?дай мені? кейбір ?ріптестерімні? де басында бар. Мен оны ?здеріне де к?збе-к?з айт?ан с?ттерім болды, алайда ?лденеден ?аймы?а ма, жо? с?зден ?ор?а ма, оларды? еш?айсысы батыл ?рекетке бара ал?ан жо?. Дегенмен к?пке топыра? шашу?а болмас. ?мір бол?ан со? б?рі болатыны рас. Мен бір азаматтарды білемін. Бірінші ?йеліні? ?лкен ?ызы, екінші некеден ту?ан кіп-кішкентай б?лдіршінді бауырына басып, ??ша?тап, ойнатып ж?рген с?ттерін де жиі к?ремін. Ал ?йелдері болса, апалы-сі?лідей болып ж?птасып ж?реді. Со?ан ?арап отырып тіпті, ?уесі? келеді. ?оры?пай-а? осылай істеуге болады ?ой. Рас, к?йеуі? барып ?ойды, арада осындай жа?дай боп ?алды. Б?л соншама ?асіретті немесе ?ай?ылы жа?дай емес ?ой. Баланы? не кін?сі бар? ?айта ?рпа??а ?рпа? ?осылып, ?атары? ?сті. Ал оны сен жасыр?аны?мен перзенттер ?се келе б?рібір бір-бірін тауып алады.
Уа?ыт ?теді, сен де ?артаймай т?рмайсы? ?ой. Сол т?ста ?кініш ?зекті ?ртемеуі ?шін, батыл ?адам?а бару керек. Ал келіншектер болса, м?ны т?сіністікпен ?абылда?ан д?рыс. Біз «жесірін жо?алтпа?ан, жетімін жылатпа?ан» ?лы халы?пыз. Тарих ?ойнауларынан алатын сондай тамаша д?ст?рлерімізді кеудемізге ?айтадан ?йыта білсек, біз одан ?тпаса?, еш ?тылмаймыз. Алайда б?л бір к?нні? ?ана ??гімесі болып ?алмауы керек, б??ан б?кіл ел болып саналы т?рде ?адам жасауымыз керек.
— ??гіме?ізге ра?мет!
— Б?л облыстарда?ы жа?дай бізге ?ара?анда ?згеше. М?селен, ?ызылорда облысты? м?слихатында 24 депутат болса оны? 4-еуі ?йел. Жамбыл облысында да сондай. Оларда?ы 25 депутатты? да 4-5-еуі н?зік жандар. Жа?а?ы ?зі?із айтпа?шы, «жал?ыз ?ыз?алда?» болып ?ызмет ету жа?дайы тек бізді? Шымкентте ?ана болып т?р. ?ткен сайлауда ??ірімізге танымал т?л?а, ?аза?ты? ?айраткер ?ыздарыны? бірі ?нипа ?албаеваны «Н?р Отан» партиясыны? атынан дода?а ?ос?ан еді, амал нешік, жеме-жемге келгенде ?тылып ?алды.
— О?т?стіктегі ?ш миллион?а жуы? халы?ты? те? жартысын ?йелдер ??райтыны жасырын емес. Ал сол н?зік жандар ?здеріне т?н м??-м??таждарын айту ?шін Сізден бас?а ешкімге бара алмайды. Б?л жал?ыз адам?а ?сте о?ай болмас.
— С?зі?із ?те орынды. Біздегі ?йел-аналарды? проблемалары жетіп-артылады. Оларды? кейбірі ?здері сайла?ан еркек депутаттар?а айта бермейді, ?йткені м?селе ?йелдік т?р?ыда болса, оны ер-азаматтарды? т?сінуі де ?иын. Сонды?тан ?ыз-келіншектер ?здерін тол?андыр?ан м?селелерін ашып та айтпайды.
-Сол ?шін не істеу керек деп ойлайсыз?
— М?ны? бір ?ана жолы бар. Сайлау кезінде 4-5 орын?а квота б?лінуі ?ажет. Міне, осы б?лінген орын?а тек ?йелдер ?ана сайыс?а т?сіп, дода тек соларды? ?ана арасында ?туі тиіс.
— Б?л м?мкін бе?
— Неге м?мкін болмасын?! Елді? ерте?ін ойла?ан, халы?ты? м??-м??тажына ??ла? асатын жерде б?л болу?а тиіс. Осы к?рделі м?селе ж?нінде біз ке?інен к?тере беруіміз керек. Оны к?теріп те ж?рміз. Бас?а-бас?а, б?л м?селе о?т?стікте о? шешілуі тиіс. ?йткені бізді? ??ірді? тіршілігі ?згелерден тым ерекше ?рі ?арбалас екені белгілі. Осы жерде мына бір м?селені айта кетсем деймін. М?селен, елімізді? орталы?, солт?стік айма?тарында ер-азаматтар облысты? м?слихат?а депутат болудан ?аш?а?тайтын?а ??сайды. ?йткені
ол жерде олар?а кесімді айлы? жо?, же?ілдік жо?. Сонды?тан белсенділік т?мен, ал есесіне оларды? ??рамында ?йелдер ?лесі басым.
— Р?шк?л Ж?лел?ызы, облыста?ы басшылы? ??рамда ж?рген ?ыз-келіншектер ??рамы сізді ?ана?аттандыра ма? Жалпы, облыста гендерлік саясат ?аншалы?ты д?режеде?
— Енді б?л жа?ынан ?кпе жо?. Екі-?ш аудан ?кімдеріні? орынбасарлары ?йел-азаматшалар. Сонымен ?атар департамент бас?арып отыр?ан бірнеше ?ыз-келіншек ж?не бар. Ал орта буын ?ызметте ж?рген н?зік жандар жетерлік. ?зі?із айты?ызшы, ?йел ?олы тиген жерде ?немі тазалы? пен тияна?тылы? ?атар ж?рмей ме?! Ж?не т?ртіпті? ж?ні б?лек. Осы к?нге дейін жем?орлы? пен сыбайласты??а немесе бас?а да ?ылмыс жасап, істі бол?андарды? арасында ?йелдер болды ма? Жо? ?ой. Б?рі де ер-азаматтар. Сонды?тан ?йел-азаматшаларын ?ызметке к?птеп тартудан еш ?оры?пауымыз керек. Олар?а м?мкіндігінше бас?ару ісін к?бірек беру керек. Ал шаруаны ат?ара алмады ма, онда: «Міне, мына шаруаларды сізге сеніп бердік. Біра? бізді? сенімді а?тай алмады?ыз,сіз енді кешірі?із» деп бетіне баса айту керек. Сонда ?ділдік болар еді.
— Облысты? м?слихат депутаттары арасында ?зге айма?та?ы ?ріптестерімен т?жірибе алмасып, бір-біріне барыс-келіс м?мкіндіктері ?арастырыл?ан ба?
— ?ызметтегі ?ріптестеріміз ?з к?сіптеріне с?йкес шетелдерге шы?ып т?ратыны болмаса, ондай т?жірибе жо? ж?не ?арастырылма?ан.
— Еліміздегі саясат орта? бол?анымен ?р айма?ты? даму ерекшеліктері ?рт?рлі емес пе?! Соны ?згелер к?ріп, ба?амдап жатса деген ой ?ой.
— ?зге айма?тарды? депутаттары бізге келіп бірде?е ?йренейік, т?жірибе алайы? деп жатса, оны? ж?ні бір бас?а. Ал Шымкентті? депутаттары ?шін ?згелерден ?йренетін еште?есі жо?. ?йткені та?ы да айтамын, біздегідей ?арбалас тіршілік бас?а ??ірлерде м?лдем жо? деп айтсам да ?ателеспеймін. Бізді? депутаттарымыз м?селе к?теру мен оны? шешілу жолдарын айтып, тал?ы?а сал?анда жиынды та??а дейін созу?а бар. Мынау ?кім екен ?ой немесе министр екен ?ой деп жалта?тап т?рмайды. Халы?ты? м?ддеге келгенде оларды? белсенділігін то?тату м?мкін емес. Оны? ?стіне бізді? ??ірде бір к?німіз де тыныш ?тпейді. Облыс ?кімі Ас?ар Мырзахметов іскерлік істе ?андай тынымсыз болса, оны? командасын айтпай-а? ?ояйын, депутаттар т?гілі ?арапайым халы?ты? ?зі со?ан еріп, ?ол ?усырып ?арап отыр?аны жо?. ?айда болсын, тынымсыз е?бек. Ары?а барма?анны? ?зінде облыс ?кімі ?зі бас болып баста?ан ?о?амды? «Ырыс алды — ынтыма?» форумыны? ?зі неге т?рады?! Ал осы со??ы ?ш жылды? ішінде облыс орталы?ы ?алай ??лпырып кетті. Бизнесті? ?леуметтік жауапкершілігі аясында ?алада ?аншама ??рылыстар салынып, пайдалану?а берілді.
Ол ??рылыстар б?гінде то?тап ?ал?ан жо?, ?айта одан сайын ?ар?ын алуда. ?згелер ?кпелемесін, ал м?ндай ?ар?ынды да ?ызу тірлік бас?а айма?тарда д?л біздегідей ж?ріп жатыр деп айта алмаймын. Жа?а?ы айт?ан бізбен іргелес Жамбылда да, ?ызылордада да м?ндай тірлік жо?. Ат?арылса, тек Елбасымызды? берген тапсырмаларына орай мемлекеттік ба?дарлама аясында?ы ж?мыстар ?ана ж?ргізіліп жат?ан болуы керек. ?йтпесе біздегідей тіршілік жо?. Сонды?тан та?ы да ?айталап айтамын, ?згелер бізден ?йренсін, ал бізді? ?згелерден ?йренетін еште?еміз жо?.
— Саясат сахнасынан б?лек, ?леуметтік м?селелер мен ?рпа? т?рбиесіне де к?п ала?даушылы? білдіріп ж?рген жайы?ыз бар. Оны бай?ап та, ба?амдап та ж?рміз. Соны? бірі мектептегі т?рбие…
— Д?рыс айтасыз, ?рпа? т?рбиесі б?рімізді ойландыруы тиіс. Б?гінде мектеп о?ушылары арасында?ы т?лім-т?рбие ісі ?те к?рделі жа?дайда екені ешкімге жасырын емес. Б?гінде заманауи ?лгіде салынба?ан білім ордалары кемде-кем. Балаларды? дені б?рын-со?ды болма?ан ?имараттарда д?ріс алуда. Олар ?шін бар жа?дай жасалды.
Ал т?ртіптері ?шін де к?птеген мектептерге бейнеба?ылаулар орнатылып, психологтар берілді, бірді-екіден полиция ?ызметкерлері де бекітілді. Алайда одан т?ртіп жа?сарып жатыр ма? Мектепте бір о?ушы бірн?рсені б?лдірсе, ?стаз жаман, директор нашар деп мектеп басшысын орнынан алып жатамыз. Ерте? оны? орнына бас?а бір директор келеді. Одан жа?дай жа?сарып ?алмайды. Б??ан бірден-бір жауапты ата-ана болуы тиіс. Б?гінде баласы б?зы?ты? істеген ата-ана 7-8 мы? те?ге айыпп?л т?лейтін т?ртіп бар екен. Ал ?алтасына тапанша салып ж?рген о?ушыны? ата-анасы ?шін ол а?ша ма?! Тиісті орындар БА? ?кілдерін ?атыстыра отырып, т?рлі рейдтер жасаса, т?ртіп б?з?андарды баспас?з бен теледидарда бетін к?легейлемей, ашы? ?шкерелесе деген ойым бар.
— Осыдан біраз уа?ыт б?рын екінші неке деді?із бе, жо? ?лде ер-азаматтарды? екінші ?йел алулары т?р?ысында ма, бір батыл ой айтып ж?рді?із. ?азір сол пікірден айнып ?ал?ан жо?сыз ба?
— Жо?, айны?ан жо?пын. Б?л же?іл-желпі айтыла сал?ан ой емес. Осы бір м?селе б?гінде бізді? ?лтымыз ?шін ?те бір ?зекті ?рі ?асіретті жа?дай болып т?р?аны жасырын емес. Мені? м?нда?ы айтайын дегенім, жалпы, ж?рт?а, оны? ішінде барша ер-азамат?а бас салып екінші ?йел ала бері?дер деген ?ш?ары пікір емес. Б?гінде ?олынан іс келетін барлы? ер-азаматтарды? т?рмыстары т?зу. Жа?дайы бол?ан со? оларды? о?ды-солды ж?ріп т?ратын м?мкіндіктері де жо?ары. Міне, м?селе осыдан барып шы?ады. Оларды? ?з отбасылары бола т?ра басы бос ?ыздармен к??іл жарастырып, олардан да перзент к?ріп отыр?андары жетерлік. Алайда оны ашы? айта алмайды. Б?рін жасырын жа?дайда ?стайды. Ал мені?ше, екінші ?йелден туыл?ан баланы? да бірінші ?йелден туыл?ан бала сия?ты те? ???ы болуы тиіс. Б?л — бір. Екіншіден, ?кесі астыртын, жасырынып, барып т?р?ан ?йдегі баланы? т?рбиесі ?андай болады? ?кесі «мынау мені? балам» деп, ал баласы «мынау мені? ?кем» деп ашы? айта алмаса, ол баладан ?андай азамат шы?ады? Б?гінде статистика бойынша, елімізде 28-бен 35 жас?а дейінгі 360 мы?нан астам бойда? ?ыз бар екен. Одан жо?арысын есептемегенде. Міне, сол ?ыздарды? б?рі ?здері ?шін бір-бір бала туып ал?ысы келеді. Фамилиясы да ?ыз ?кесіні? атына ауысады. С?йтіп, бала ?зіні? шы??ан тегін де, а?айын-туысын да ?мытады. Кез келген бала ?з ?улетіні? ортасында ?суі тиіс. Ынжы?танып, жасанды жетім боп,?рі жалта? боп ?скен бала адамдар?а да, ?о?ам?а да ?кпелі болып ?сері аны?. Азаматтар осыны ойлануы керек. Ал басы?нан осындай жа?дай ?тті екен, оны за?дастырып ал.
— М?мкін, о?ан ?леуметтік м?селе кедергі болатын шы?ар…
— Ол басты себеп емес. Мен к?нделікті ?мірде к?ріп ж?рмін. Тіпті ашы? ?рі батыл айта аламын, ондай жа?дай мені? кейбір ?ріптестерімні? де басында бар. Мен оны ?здеріне де к?збе-к?з айт?ан с?ттерім болды, алайда ?лденеден ?аймы?а ма, жо? с?зден ?ор?а ма, оларды? еш?айсысы батыл ?рекетке бара ал?ан жо?. Дегенмен к?пке топыра? шашу?а болмас. ?мір бол?ан со? б?рі болатыны рас. Мен бір азаматтарды білемін. Бірінші ?йеліні? ?лкен ?ызы, екінші некеден ту?ан кіп-кішкентай б?лдіршінді бауырына басып, ??ша?тап, ойнатып ж?рген с?ттерін де жиі к?ремін. Ал ?йелдері болса, апалы-сі?лідей болып ж?птасып ж?реді. Со?ан ?арап отырып тіпті, ?уесі? келеді. ?оры?пай-а? осылай істеуге болады ?ой. Рас, к?йеуі? барып ?ойды, арада осындай жа?дай боп ?алды. Б?л соншама ?асіретті немесе ?ай?ылы жа?дай емес ?ой. Баланы? не кін?сі бар? ?айта ?рпа??а ?рпа? ?осылып, ?атары? ?сті. Ал оны сен жасыр?аны?мен перзенттер ?се келе б?рібір бір-бірін тауып алады.
Уа?ыт ?теді, сен де ?артаймай т?рмайсы? ?ой. Сол т?ста ?кініш ?зекті ?ртемеуі ?шін, батыл ?адам?а бару керек. Ал келіншектер болса, м?ны т?сіністікпен ?абылда?ан д?рыс. Біз «жесірін жо?алтпа?ан, жетімін жылатпа?ан» ?лы халы?пыз. Тарих ?ойнауларынан алатын сондай тамаша д?ст?рлерімізді кеудемізге ?айтадан ?йыта білсек, біз одан ?тпаса?, еш ?тылмаймыз. Алайда б?л бір к?нні? ?ана ??гімесі болып ?алмауы керек, б??ан б?кіл ел болып саналы т?рде ?адам жасауымыз керек.
— ??гіме?ізге ра?мет!
С?хбаттас?ан М?хтар АТАБЕК,
журналист,
?Р м?дениет ?айраткері
http://www.aikyn.kz
