РУ?А Б?ЛІНУДІ? ?АСІРЕТІ
НЕМЕСЕ
?ЛТТЫ? Т?ТАСТЫ??А СЫНА ?А?У
1986 жылы М?скеуде, 300 миллион?а жуы? халы?ты біріктірген б?кіл Ке?естер Ода?ына, Орталы? телеарна ар?ылы берілген шы?армашылы? кешім ?ткен со?, мені Е.Евтушенконы? ?тінішімен КОКП Орталы? Комитеті М?дениет б?ліміні? ме?герушісі Ю.Воронов ?абылдады. Оны? ?абылдау б?лмесінде отыр?анымда, осы б?лімні? бір белді ?ызметкері ?асыма жетіп келіп: «Вы из какого жуза?» деп с?рады. ?лгіні? ?олына ?ста?ан д?птеріне к?з салып ем, ?аза?станда, билік басында ж?рген адамдарды? ?ай ж?зден, ?ай рудан екендігі кезек-кезегімен орны?ты тізіліпті. Б?л сонау патшалы? Ресейді? ?ол астында т?р?ан кезе?нен бастап, Ке?естік д?уірде жал?асын тап?ан, «б?лшекте де, билей бер» деген жасырын идея ?аруы, я?ни, «бір руды келесі бір ру?а ?арсы ?ойып бас?ару» саясаты екенін бірден ??а ?ойдым…
Егеменді ел атан?аннан кейін ту?ан ?лкем Отырар?а барсам, ауданны? жас-к?рісі т?гелге жуы? ру-ру?а б?лініп, ?р ру ?зіні? Президенттерін сайлап жатыр екен. Сол т?ста осындай шаралар ?аза?станны? барлы? жерінде дерлік бой к?терген-ді. Б?л ?оз?алысты? елдік, ?лтты? м?дде жолында?ы бірлікке, рухани т?тасты??а жасар кедергісі зор екенін ескертіп, бірнеше газет-журнал беттерінде, б?кіл елге ашы? хат жарияладым. Ел Президентімен де жолы?тым. Ол кісіден арнайы тапсырма да болды. Біра? «Ке?ес д?уірінде ?ыспа??а т?скен ата-д?ст?рімізге жа?аша к?збен ?арайы?» деген сылтаумен, ру-ру?а ыдырау ?рдісі жыл сайын ?анат жая т?сті.
?рине, ?р адамны? ?з ата тегіне, бабаларыны? тарихына, оларды? ?негелі істеріне тамыр жіберуі ?ажет. Онсыз біз ?з ана тілі мен рухын, бас?а ?лтты? тілі мен рухына айырбаста?ан, ?зіні? т?пкі тамырын, баба тарихын мойындамай, бірден «?лем азаматы» биігіне к?теріле сал?ысы келіп ж?рген ?азіргі космополиттерімізді? ?атарына жа?ындаймыз. Біра?, бір м?селе ай?ын. Сізді? ?з ата-баба?ызды?, ?з руы?ызды? тарихына деген ??лшынысы?ыз бен ??штарлы?ы?ыз б?кіл халы?ты?, б?кіл ?лтты? орта? м?ддемізге кедергі жасамауы ж?не о?ан к?ле?ке т?сірмеуі шарт. Сорымыз?а ?арай осы ?лтты? ?станым?а м?лде назар аудармайтын адамдар к?бейді.
?азіргі кезе?де рулы? м?дделерді? жазылма?ан за??а айнал?аны соншалы?, кей жерлердегі басшылы? ?ызметтегілер ж?не еліміздегі к?сіпкерлерді? ед?уір б?лігі ?арама?ында?ы орындар?а негізінен ?з руластарын ?ана тартатын мінез ?алыптастырды. ?лтты? бірлікке сына ?а?ар осы ?ауіпті ба?ытты то?тата алмаса? – азаматты?ымыз?а, елдігімізге сын.
Елімізде ру-ру?а, ата-ата?а б?ліну –
Бар ?аза?ты біріктірер т?тасты?тан жеріну.
Орта? ?лтты? м?дделерден тасалану, шегіну,
Бір жа?ынан ата д?ст?р ?ам?оры боп к?ріну,
Шын м?нінде тек туысты? мазм?нына теліну,
Ел бірлігін жояр жеке топ к?шіне берілу;
?ай кезде де ?лт м?ддесі т?тасты?пен ал?а ас?ан,
Ата жаудан б?кіл ?аза? тек бірлесіп ?ор?ас?ан.
Хал?ымыз?а да?? сыйлады орта? ?лы т?л?алар,
Т?л?а кетсе ?лт?а шыншыл сенімменен кім ?арар?
?азір ж?рт?а ?лы т?л?а – руыны? басшысы,
Тіпті Абай, Махамбет те секілді оны? ?осшысы.
Міне, ?андай ба?ыт т?зген рушылды? сезімдер?
Елді? м??ын бірге ойлаудан олар ай?ын безінген.
?лімде де ?згелерден дербестігін сезіне,
?рбір ру жеке бейіт салып ал?ан ?зіне.
?айда барса? руластар бір-бірімен жарыс?ан,
Рулы? ?р ескерткіштер ?ол созып т?р алыстан.
?андастары ?осыла айтып ?ану ?шін ??мардан,
Кейбір ру ?зіне арнап ?н?ран да шы?ар?ан.
Рушылды? неге ?азір к?п ?аза??а ?найды,
Жолы??ан жан неге алдымен руы?ды с?райды?
?р адам?а ата-тегін білу парыз десек те,
Одан ?рбір пенделікті ?оспаппыз біз есепке…
Енді ?айттік, рушылды? та??ажайып к?ш алды.
Жалпы?а орта? ?лтты? істер тізесінен т?салды.
Рушылды? б?л кезе?де ?ам?оры? ба, ?асы? ба?
Б?рімізге есеп берер кезе? келді ?асыр?а.
??нымыз не, елімізді? ерте?іне сенбесек?
?лтты са?тау м?мкін емес, рушылды?ты же?бесек!
М?хтар Шаханов,
?аза?станны? халы? жазушысы,
«Т?ркі тілдес халы?тар арасында?ы
е? ?здік ?лем а?ыны» сыйлы?ыны? иегері
***
Рулы? ?оз?алыстарды? елдік, ?лтты? т?тасты?ымыз?а, орта? бірлігімізге ?ауіп т?ндіре баста?анын, ?рі о?ан б?кіл ел болып тос?ауыл ?ояр ша? ?лде?ашан жеткенін ешкім жо??а шы?армайды. Біз рушылды?ты? к?ле?ке т?стары тудыр?ан жо?арыда?ы жанай?айды толы?ымен ?олдаймыз ж?не сол рушылды?ты ?оздыратын, о?ан жол ашатын себептерді ?о?амда б?кіл халы?ты? т?рде тал?ылауды, ?рі б?л ма?ызды игі шаруаны ж?рт санасына орны?тыруда Мемлекет, ?кімет тарапынан ?релі шаралар іске ?осылады деп сенеміз.
Амангелді Айталы, ?о?ам ж?не Мемлекет ?айраткері, филология ?ылымдарыны? докторы, профессор;М?зафар ?лімбаев, ?Р Мемлекеттік сыйлы?ыны? лауреаты, ?аза?станны? халы? жазушысы; Мекемтас Мырзахметов, «Бауыржантану» ?ылыми-зерттеу орталы?ыны? директоры, филология ?ылымдарыны? докторы, профессор, ?Р Мемлекеттік сыйлы?ыны? лауреаты; Оразалы С?бден, ?аза?стан ?алымдар Ода?ыны? президенті, Мемлекеттік сыйлы?ты? лауреаты; М?мбет ?ойгелді, ?аза?стан тарихшылары ?ауымдасты?ыны? т?ра?асы, Тарих ?ылымдарыны? докторы; ?абдеш Ж?маділов, ?Р Мемлекеттік сыйлы?ыны? лауреаты, ?аза?станны? халы? жазушысы; Дулат Исабеков, «М?дениет» журналыны? бас редакторы, ?Р Мемлекеттік сыйлы?ыны? лауреаты; Темірхан Медетбек, а?ын, ?Р Мемлекеттік сыйлы?ыны? лауреаты; Рысбек С?рсенбай, ?о?ам ?айраткері, «Жас Алаш» газетіні? бас редакторы;Сма??л Елубай, жазушы, ПЕН-клубыны? вице-президенті; ?аббас ?абыш?лы, жазушы, Халы?аралы? «Алаш» ?деби сыйлы?ыны? лауреаты, ?аза?станны? ??рметті журналисі;Софы Сматаев, жазушы, Халы?аралы? «Алаш» ?деби сыйлы?ыны? лауреаты; Еркін Ра?ышев, «Жас ?лан» киностудиясыны? директоры; М?ди Манатбек, ?аза?стан Республикалы? Теле-Радио корпорациясы Акционерлік ?о?амы т?райымыны? орынбасары; Арман Шораев, «КТК» телеарнасыны? директоры; Н?р?али Н?сіпжанов, ?Р халы? ?ртісі, ?Р Мемлекеттік сыйлы?ыны? лауреаты; Асылы Осман, ?аза?стан хал?ы Ассамблеясыны? м?шесі, ?зірбайжан м?дени-орталы?ыны? т?райымы; Хайролла ?абжалилов, «Алаш» тарихи-зерттеу орталы?ыны? президенті; Бейбіт ?ойшыбаев, «?ділет» тарихи-а?арту ?о?амы т?ра?асыны? бірінші орынбасары; Совет-Хан ?аббасов, жазушы, Медицина ж?не педагогика ?ылымдарыны? докторы, ?Р е?бек сі?ірген ?айраткері; Назарбек ?анафия, филология ?ылымдарыны? кандидаты; Талжан Райымбердиев,?.А.Яссауи атында?ы ?аза?-Т?рік университетіні? ?ылым ж?не халы?аралы? істер ж?ніндегі вице-президенті, Техника ?ылымдарыны? докторы, профессоры; ??дияр Біл?л, жазушы, ?Р М?дениет ?айраткері; М?хтар Тайжан, Болатхан Тайжан атында?ы ?орды? президенті; Ж?мабек Кенжалин, «?аза? газеттері» ЖШС-ны? бас директоры; Т?лен ?бдік, «?ркениет» журналыны? бас редакторы, «Т?рік ?дебиеті ?леміні? 2013 жыл?ы жыл адамы», ?Р Мемлекеттік сыйлы?ыны? лауреаты; Жарыл?ап ?алыбай,«Ж?лдыздар отбасы» ж?не «А?ыз адам» журналдарыны? бас редакторы; Шамшиддин Паттеев,«Т?ркістан» газетіні? бас редакторы; ?шірбек К?бішев, «?нер» баспасыны? директоры; ?азыбек Иса,«А? жол» саяси партиясы т?ра?асыны? орынбасары, «?аза? ?ні» газетіні? бас редакторы, ?Р М?дениет ?айраткері; Ерм?рат Бапи, «Дат, та?сыр!» – «Общественная позиция» газетіні? бас о?ырманы; Айдос Сарым, саясаттанушы; Д?урен ?уат, «abai.kz» а?паратты? порталыны? жетекшісі; Иса Омар,«Замана» баспа ?йіні? бас директоры, «Жалын» журналы та?айында?ан ?.М?сірепов атында?ы сыйлы?ты? иегері; Мереке ??лкен, жазушы, «?лке» баспасыны? президенті; Ертай Ай?али?лы,«?аза?стан-Заман» газетіні? бас редакторы; Сейдахмет ??тты?адам, саясаттанушы, «Мысль» журналыны? бас редакторы;Аманхан ?лім, «А?и?ат» журналыны? бас редакторы, М.Ма?атаев атында?ы сыйлы?ты? лауреаты, ?Р М?дениет ?айраткері; Марат То?ашбаев,«Президент ж?не халы?» газетіні? бас редакторы; ?о?абайС?рсекеев, «?аза?» газетіні? ж?не «Ай?ап» журналыны? бас редакторы; Самат Ибраим,«Ана тілі» газетіні? бас редакторы Д?урен Бабам?ратов, «Болаша? жасАР» газетіні? ж?не «Жастар ?ні» журналыны? бас редакторы; ?ажым??ан ?абдолла, «Майдан» газетіні? бас редакторы; Ардабек Солдатбай, «shyn.kz» интернет газетіні? бас редакторы; А?берен Елгезек, «ult.kz» порталыны? бас редакторы; Т?лемырза Темірбек?лы, а?ын, «Т?ртінші билік» газетіні? бас редакторы; Шакизада ?бдік?рімов, а?ын, ?ызылорда ?о?амды? теле-радиокомпаниясыны? т?ра?асы, Жанболат Мамай, «Рух пен Тіл» клубыны? т?ра?асы, «Ашы? Ала? – Трибуна» газетіні? идеялы? жетекшісі; С?уле ?бединова,«А?ж?ніс Астана» журналыны? бас редакторы; Жас?лан С?лтан «Жастар todey» газетіні? бас редакторы; ?шірбек Сы?ай, сыншы, ?Р Мемлекеттік сыйлы?ыны? лауреаты; Серік Т?р?ынбек?лы, а?ын,?Р е?бек сі?ірген ?айраткері, Халы?аралы? «Алаш» ?деби сыйлы?ыны? лауреаты; Эрнест Т?реханов,Алматы ?алалы? «?аза? тілі» ?о?амыны? т?ра?асы; Сайлау Батырша?лы, Астана ?алалы? «Мемлекеттiк тiл» республикалы? ?о?амды? ?оз?алысыны? т?ра?асы, экономика ?ылымдарыны? кандидаты;К?бейсін Алтынбеков, медицина ?ылымдарыны? докторы, профессор; Ж?баныш Жексен?лы, ?нші, ?Р М?дениет ?айраткері; Ибрагим ?ош?ари, жазушы, «Досты? к?пірі» баспасыны? директоры, «?аза?тану» ?о?амды? ?орыны? т?ра?асы; ??сайын Рысалды, Абылайхан атында?ы ?аза? халы?аралы? ?атынастары ж?не ?лем тілдері университетіні? кафедра ме?герушісі, филология ?ылымдарыны? докторы, профессоры; ?арлы?аш ?ожам?ратова, «Алаш аманаты» ?о?амды? бірлестігіні? т?райымы; ?міржан ?осанов, «Азат» ЖСДП бас хатшысы, ?аза?стан Жастар Ода?ы сыйлы?ыны? лауреаты; Досм?хаммед Н?рахмет, «?лт патриоттары» ?оз?алысыны? т?ра?асы; ?лібек ?аламбаев, КСРО халы? а?арту ісіні? ?здігі, Сарыа?аш ауданыны? ??рметті азаматы; ?алдыбек ??рман?лі, композитор, Ш?мшітанушы; Бейсен?азы С?ду?лы, «Желто?сан а?и?аты» ?о?амды? бірлестігіні? т?ра?асы; Ба?ытжан Тобая?ов, а?ын, ?Р м?дениет ?айраткері, ?.Б?кейханов атында?ы сыйлы?ты? лауреаты; Секен Т?рысбеков, к?йші-композитор, «А?жауын» Мемлекеттік камералы? оркестріні? к?ркемдік жетекшісі, ?Р е?бек сі?ірген ?ртісі; Ра?ым Айып?лы, «Жебеу» Р?Б орталы? ат?ару ке?есіні? директоры; Жангелді Шымшы?ов,Астана ?алалы? тіркелмеген «Халы? рухы» партиясы ?йымдастыру комитетіні? т?ра?асы; М?хит Дербіс?лі, экономика ?ылымдарыны? кандидаты; До?тырхан Т?рлыбек, Халы?аралы? Т?ркі ?лемі телестудиясыны? бас директоры, халы?аралы? «Жамбыл» атында?ы сыйлы?ты? лауреаты; Марат Б?теев, «Аллажар-?олдау» ?о?амды? ?орыны? т?ра?асы; З?уреш Батталова, «?аза?станда?ы парламентаризмді дамыту» ?о?амды? ?орыны? т?райымы; Еркінбек Серікбай, жазушы, Республикалы? «Т?уелсіздік тол?ауы» бай?ауыны? лауреаты, Д?ниеж?зі жас т?рік жазушылар ода?ыны? м?шесі; Барета Ер?алиева, ?аза?станны? «Демократия ж?не ???ы?» орталы?ыны? т?райымы; Кенесары ?апта?ай,«Халы? дабылы» ?оз?алысыны? т?ра?асы; Н?ржан Ошанбеков, «Мемлекеттік тіл» ?о?амды? ?оз?алысыны? жауапты хатшысы; К?мн?р Т?лім?лы, Тал?ар ауданды? мемлекеттік тілді о?ыту орталы?ыны? директоры; Ж?маш Кенебай, «Таным» пікірсайыс клубыны? жетекшісі; Ж?мабек Ашу?лы,?аза?стан саяси ?у?ын-с?ргінге ?шыра?андар ?ауымдасты?ыны? т?ра?асы; ?асымхан Ж?маназаров,экономика ?ылымдарыны? кандидаты, доцент; Ма?с?т ?алыбай, ?аза?стан Республикасына е?бегі сі?ірген зейнеткер; ?зімбай ?али, саясаттанушы, тарих ?ылымдарыны? докторы; Аман?азы К?ріпжан, а?ын, ?аза?стан Жазушылар Ода?ыны? м?шесі; Сапабек ?сіп, жазушы, «Жер ж?не ?аза? та?дыры» жазушылар комиссиясыны? т?ра?асы; Мырзан Кенжебай, а?ын, ?Р м?дениет ?айраткері; Ж?парг?л Бейсенова,психология ?ылымдарыны? кандидаты, доцент То?тар?лі Та?жары?, а?ын, «Серпер» жастар сыйлы?ыны? иегері; Жанна Иман??лова, журналист, ?.М?сірепов атында?ы сыйлы?ты? лауреаты, филология ?ылымдарыны? магистрі; Н?р?али Ж?сіпбай, Д?ниеж?зі т?ркі жастары Ода?ы «Демократия ж?не адам ???ы?тары» орталы?ыны? координаторы; Cерік ?алиев, а?ын, ?аза?стан Жазушылар Ода?ыны? м?шесі;Жарыл?асын Д?улет, сазгер, ?Р М?дениет ?айраткері; Сахан ?келей, ?ншi, Халы?аралы? ?ншілер конкурсыны? лауреаты; Тілеуберді Бинашев, м?сінші, ?Р е?бегі сі?ген ?айраткер; Д?урен М??анов,аудармашы, ?дебиеттанушы; М?хаммед-Ш?ріп Кенжебай, Ауыл шаруашылы? ?ылымдарыны? кандидаты; Руза Бейсенбайтегі, «Желто?сан а?и?аты» Р?? Павлодар облысты? филиалыны? т?райымы;А?ыбай М??атай?лы, ?алым-журналист; Марат Уат?ан, журналист;?міржан ?бдіхалы?,журналист; М?хтархан Аба?ан, «Кенесары хан» ?о?амды? ?оры т?ра?асы; ?ларбек Д?лей, а?ын, Республикалы? жыр м?ш?йраларыны? ж?лдегері;… Барлы?ы 143 адам ?ол ?ойды.
http://www.qazaquni.kz/14646.html
