Елімізде ерекше өнерімен ел-жұртты таңдай қақтыратын жастар аз емес. Солардың бірі – Алматы облысы Үшарал ауданының тумасы Айдар Берікұлы. Қазір Алматы мемлекеттік көлік және коммуникация колледжінде оқитын бозбала тісімен көлік сүйрейді. Жуан шегенің бірнешеуін қабаттап ұстап тұрып, қаңылтыр игендей майыстырады. Лапылдаған отты аузына салып, бірнеше секунд ұстап тұрады. Тақтайға қағылып, ұшы жоғары қараған шегенің үстіне жатып, кеудесіне бірнеше кісіні шығарады…
Қазір қолы босағанда тойда өнер көрсететін 20 жасар студентті редакциямызға шақырып, аз-кем әңгімелескен едік.
– Айдар, бұл өнерді қайдан үйреніп жүрсің?
– Менің Есімбек Тоқжігітов деген ағам бар. Сол кісі халық алдына шығып, осындай дүниелерді көрсететін. Жас
болған соң қызығасың. Бірақ ағам көпке дейін рұқсат берген жоқ. Өйткені қауіпті. 18-ге толғанда алдымен танауға шеге «қағуды» меңгердім. Сөйтіп, бірте-бірте алып кеттім. Бұл өнермен шұғылданғаныма биыл екінші жыл.
– Мұрынға шеге «қағу» – адамның жанын түршіктіретін көрініс. Дегенмен оны сиқыршылық өнерге балайтын кісілер де бар.
– Жоқ, бұл сиқыр емес. Адамның танау қуысы болады. Мұны медицина мамандары жақсы біледі. Шегенің ұшы сол қуысқа тура дәлденсе, еш қаупі жоқ. Тек бұл нөмірді көрсеткенде аса абай болу керек.
– Ұшы сояудай-сояудай шегенің үстіне жатасың, кеудеңе кісі шығарасың, санап көрдің бе, сол тақтайда неше шеге бар?
– Оны санамай-ақ білемін. Себебі өзім өзірледім ғой. Астыға төсейтін тақтай үлкенірек болған соң, ондағы шеге саны да көп – 650. Соны арқама қойып, жатам да, салмағы үлкен кісілерді үстіме шығарамын. Алайда көп адамдар жалаңаш денеңе аяқпен шығуға қиналады, дені бас тартады. Сондықтан екінші тақтайды дайындадым. Мұнда 280 шеге бар. Шегенің ұшы шыққан жағын кеудеме қаратып қоям да, «ал енді дайын «тепкішекке» шығыңыз» деймін.
– Денеңе шеге кірген, жарақат алған кезің болды ма?
– Шеге кірген жоқ, бірақ бір рет табанымды оңдырмай әйнек тілді. Шегенің орнына кейде жұрт көзінше бірер бөтелкені күл-талқан етіп шағып, соны жалаңаяқ таптаймын. Үстіне жатып, кеудеме кісі шығарамын. Сондай кездің бірінде табанымды әйнек орып түсті.
– Ұзындығы екі-үш қарыс темірдің ұшындағы шүберек лапылдай жанып тұрады. Сен оны сол күйінде аузыңа саласың. Ол бензинге матырылған ба?
– Жоқ, бензин емес, керосинге матырылған. Себебі бензин өшпей қояды. Мен солярканы да пайдаланып көрдім. Оның иісі жаман, бүкіл залды алып кетеді.
– Отты аузыңда бірнеше секунд ұстап тұрасың. Сосын отты алып тастап, үрлегенде бұрқырай жалын шығады. Сырттан қарағанда адамға от аузыңнан емес, өңешіңнен шығып жатқандай көрінеді. Қалай күймейді аузың?
– Күйеді. Алғашында тамағымның бәрі күлдіреп кеткен. Суланып, көпке дейін жазылмай жүрді. Кейін біртіндеп үйрендім. Алайда осы нөмірді көрсеткен сайын, екі езуім ақжемденіп кетеді. Меніңше, от жұту, отты ауызға салу денсаулыққа зиян секілді. Өйткені қанша дегенмен оттың ысы болады ғой.
– От жұту дейсің, сонда лапылдаған жалынды жұтасың ба?
– Бұл енді сәттік дүние. Секундтті бірнеше бөлікке бөлсеңіз, соның бір бөлігінде ғана орындалатын нәрсе. Отты ауызға салып тұрғанда демалуға болмайды. Демді ішке тартқанда жалын бірге кетеді. Сол себептен ауыздағы лапылдаған отты ала бере демді ішке тартасыз да, лезде сыртқа үрлейсіз. Жалын өңешіңізден ары өтеді де, қайта шығады. Сіздің «бұрқырай жалын шығады» деп отырғаныңыз да сол.
– Тағы қандай өнерің бар?
– Тісіммен көлік сүйреймін. Мұны НТК, ОРТ телеарналары түсірді. Жалпы, жеңіл көлікті ғана емес, газелді де сүйреуге болады. Сосын керісінше, келікті итеріп, орнынан қозғаймын. Бұған қазір арматураны пайдаланып жүрмін. Оның бір ұшы көлікке тіреледі, екінші ұшын кеңірдегіме қоям да итеремін. Бір кемшілігі, мұны тойда көрсету қиын. Той залдарына көлік кіре алмайды. Сол себептен бұл нөмірді сәл өзгерттім. Мықты деген екі-үш жігітті ортаға шақырып, арматураның бір ұшын ұстатам. Келесі ұшын кеңірдегіме тіреймін де ауп деп итеріп, диаметрі 12-лік арматураны иемін.
– Неге кеңірдекпен?
– Кеңірдек енді адамның ең әлсіз жерінің бірі ғой. Кеңірдекте сүйек тұрмақ ет те жоқ. Бұл өнерді серік еткендер адам мүмкіндігінің шексіздігін көрсеткісі келеді. Әйтпесе ең жуан деген шегенің үшеуін қабаттай ұстап майыстыра аламын. Бірақ оған сырттай қарағандар «шеге емес» деп күмәндануы мүмкін. Ал кеңірдегіңе арматура тіреп, көлік итеріп бара жатсаң, жұрт көңілінде күмән қалмайды.
– Дәл осындай өнер көрсететін Алматыда қанша жігіт бар?
– Мен оны айта алмаймын. Бір жігітті кездестірдім. Мен айтқан әдіске салып, арматура иеді екен. Бірақ оның темірінің ұзындығы 2 метр. Менікі – 1 метр 80 сантиметр. Арматура неғырлұм қысқа болған сайын оны ию қиындай береді. Сондықтан менің шеберлігім мен күшім одан бір табан жоғары екен деп ойладым. Жалпы, біреуге қарап, оның жетістігін қайталауға болады. Мәселен, мен Сергей деген жігіттің өнеріне куә болдым. Ол 36 картаны қабаттай ұстап тұрып, жыртты. Қазір мен мұны істей аламын. Сосын автокөліктің мемлекеттік нөмірін жырта аламын. Бұл да жоғарыда айтқаным секілді, өз күшіңе адамдардың көзін жеткізу үшін керек. Егер қаңылтыр темірді қағаз жыртқандай жыртып тастасаң, сырт қараған адамның немесе теледидардан көрген кісінің көңілінде «анау қаңылтыр ма әлде басқа ма?» деген сауал туады. Ал көлік нөмірінің қандай екені бүкіл жұртқа белгілі. Бірақ ескі көліктің нөмірін табу қиын.
– Алда қандай жоспарың бар?
– Ешкім жасамаған бірер нөмір әзірлеуге дайындалып жүрмін. Оның бірін тәжірибеден өткізіп те көрдім. Ол былай: Шеге қағылған тақтайды жерге қоям да, оған арқаммен емес, басыма «жастық етіп» қырымнан жатам. Бір жігіт басыма 3 кірпіш қояды да ауыр балғамен соғып, сындырады. Яғни, басымның астында – шеге, үстінде – кірпіш. Екінші нөмір де осыған аздап ұқсайды. Қылыштың сабын жерге, еңкейіп, ұшын кеңірдегіме тіреймін. Енді кірпіш желкеме қойылады…
– Өте қауіпті екен. Осындай дүниелерді жасау үшін адамға не керек?
– Бұл сұрақты маған көп адамдар қояды. Шынымды айтсам, мен оны түсіндіре алмаймын. Жасағым келеді, жасаймын. Спортпен шұғылданамын, жүгіремін, штанга көтеремін. Бір білетінім, кез келген қауіпті нөмірді көрсеткенде қорықпау керек. Өзіңе сенуің керек. Сосын бойыңды жиырып, тырысуға болмайды. Мысалы, басыңның үстіне кірпіш қойып, балғамен соғарда тырысып, «қатып» қалсаң, басыңың тамырлары жарылып кетуі мүмкін. Өзіңді барынша еркін ұстау қажет.
– Өнеріңді көріп, жұмысқа шақырғандар болды ма?
– Өткен жылы Алматыдағы Орталық цирк жұмысқа шақырды. Мен бас тарттым. Өйткені алдымен оқуымды аяқтауым керек. Биыл соңғы курс. Диплом алсам, жұмыс жағын сосын ойланармын.
– Әңгімеңе рақмет! Өнеріңе табыс тілеймін!
Сұхбаттасқан
Сансызбай НҰРБАБА.
http://zhasalash.kz/student/17348.html
