Халы? санын к?бейтпеудi? ?аза?станды? т?сiлi бiздегi демографияны? ?азiргi ахуалы к??iл к?ншiтпейдi

Ал президенттi? с?зiне сенсек, 2030 жыл?а ар­нал­?ан стратегиялы? жоспарды жапыра орындап таста?анымыз сондай, ?аза?станны? болаша?ы ?шiн 2050 деген бас?а ба?дарлама т?зуге кiрiс­тiк. Ал?аш?ы 2030-?а арнал?ан стратегиялы? жоспарда халы? саныны? ?сiмiне ?атысты негiзгi тарау бар. Сол жерде Н.Назарбаев осыдан т?п-тура 15 жыл б?рын ж?ртты еле? еткiзген жоспарды жария­лап т?рып, 2030 жылы хал­?ымызды? саны 20 миллион?а жетедi деп бол­жапты. Ал шынды?ында бiздегi жа?дай осы сандар мен стратегиялы? са?ымды жоспарды? тасасында ?ал?ан жо? па?
К?ршiлес ?збек а?а­йындарды? саны отыз миллион?а жеттi. Оны? жанында бiздi? он алты миллионды дабыра?а салып, б?ркiмiздi аспан?а атуымыз ?исынсыз, ?рине. Десек те, халы? саныны? ?суiне т?сау сал?ан проблемаларды? саны ?лi к?нге дейiн к?беймесе, азаймай келедi. ?леумет­тiк м?селеден бастау ала­тын кедергiлердi? т?р­лерi де т?рленiп, к?рделе­нiп жатыр. М?селен, б?­рындары ерлi-зайыптыларды? ажырасуы, жасанды т?сiк жасау, iшiм­дiк­ке салыну, наша?орлы?, суицид, бала санын шек­теу (я?ни 1-2 бала ?ана туу) сия?ты жа?дайлар кесiрiн тигiздi. Ал ?азiргi кезде б?л ?атар?а билiк­тi? тарапынан бай­?атпастан жасалып отыр?ан тi­ке­лей шектеудi ?осу?а болады.

Азаматтарды сыбайлас жем?орлы?ты? шырмауына матап таста?ан саяси билiк к?пбалалы болудан бас тарту?а м?ж­б?рлеп отыр. С?зiмiз­дi д?лелдеу ?шiн ?арапайым мысал келтiрсек. Жас отбасы баспанасы жо?ты?тан, т?ра?ты ж?мысы болма?анды?тан ?арадомала?ты к?бейтпеуге тырысады. Себебi, баланы асы­­рап ба?у, балаба?ша?а орналастыру о?ай емес. Т?­ра?ты ж?мыс, бас­пана, балаба?ша м?­се­лесiнi? тек ?ана тамыр-танысты?пен, пара берумен ?ана шешiлетiнiн ескерсек, ?ай отбасы к?п ба­лалы болу?а ?мтыла ?ойсын. 2008 жылдан берi ?йленушiлерден г?рi, ажы­расатындарды? саны арт?аны осы жайттарды? ай?ын д?лелi.

Былтырды? ?зiнде 41021 неке ?иылса, 13 620 ж?байлар ажырасыпты. Жасанды т?сiк жасайтындар да к?беймесе, азайма?ан. Егер ?леуметтiк, экономикалы? проблемалар болмаса, денi сау ата-ана шаранасын алдыртып, ?ылмыс жасар ма едi?

Б?рын т?сiк жасату?а бойжеткен ?ыздар жиi барса, ?азiр керi­сiнше отбасылы ?йелдер к?бiрек ж?гiнетiнi бекер емес. ?зiн-?зi ?лiмге ?иятын, атылып, асылып, у iшiп ?летiндердi? де саны ?аза?станда еселенiп ?суде. А?ыл-есi б?тiн адамны? ерте?iнен ?мiтi болары с?зсiз. Бiра? жастар?а м?ндай ?мiт беретiн д?ние бар ма? Билiктi? болаша??а жаса?ан жоспарлары “мерзiмiнен б?рын” орындалып, 2030-дан 2050-ге бiр-а? секiрдi. Осыдан кейiн болаша? туралы айтып, о?ан сенiм арту а?ыма?ты? емес пе? Хал?ымызды? саны к?бейсiн десек, ана мен бала денсаулы?ын ны?айту, неке берiктiгiн са?тау, жас отаулар?а ?леуметтiк-т?рмысты? жа?дай жасау, ж?мыспен ?амту, рухани байыту сия?ты м?селелер ж?зеге асырылуы керек. Бар-жо?ы 16 миллион адамнан ?ре? асатын хал?ы бар ?аза?станда кедейшi­лiк де?гейiнi? 60 пайыздан асуы ненi к?рсетедi? Азаматтарын е? болмаса баспана, ж?мыспен ?амтамасыз ете алмайтындай мемлекетiмiз та?ыр жердi? ?стiнде орналаспа?аны м?лiм. Сондай-а?, жо?ары жа?тан болатын ?немi халы? ?шiн делiнген т?рлi жоба жоспарлар мен ба?дарламаларды? есепсiз к?птiгi сондай, ж?рт шатысып бiткелi ?ашан. ?кiнiшке ?арай, б?л айтыл?андар ширек ?асыр бойы шенеунiк бiткеннi? басты ?раны ?йiнде ?алып ?ойды. Б??-ны? мамандары ж?ргiзген есеп болжамда ?аза?станны? халы? саны 2050 жыл?а ?арай ?рi кетсе екi миллион?а к?беюi м?мкiн екен. Б??-ны? б?л болжамды бiздегi саяси, ?леу­меттiк ахуал?а ?арай сарапта?аны аны?. Авто­ритаризмнi? кез келген саланы сала?сытып ?ана ?оймай, ??рдым?а жiберерiн тарих мойындатты. Олай болса, билiктегiлер с?з ж?зiнде 2070 жыл?ы жоспарды т?зсе де, одан демографиялы? проблеманы? т?йiнi тар?атылма? емес. Жалпы, 1990 жыл?ы 16,9 миллион адамнан 2010 жылы 16 миллион адам?а дейiн халы? саны кемiген. Б?л да т?уелсiздiк т?сында?ы елдi? iшкi жа?дайыны? м?шкiлдiгiн к?рсетедi.

Денсаулы? саласында?ы сауат­сызды? демографиялы? ?сiмдi тежеуде

 ?азiр емi жо? аурулар мен бiлiксiз д?рiгерлердi? саны да жарыса к?бейiп келедi. Нау?асты? сыр?атын д?п басып таба алма?анымен ?оймай, ?з бетiнше емдейтiн д?рiгерлердi? к?рт к?беюi ?лiм-жiтiм санын арттыруда. Былтыр 51 мы? 300 адам ?ан айналымы ж?йесi ауруынан ?айтыс болыпты. Коэффициентке ша?са?,100 мы? адамны? 309-ы деген с?з. Ж?рек дертiнен к?з ж?м?андар ?ара?анды, Шы?ыс ?аза?стан, Павлодар, Солт?стiк ?аза?стан облыстары мен Алматы ?аласында жо?ары к?р­сеткiште. ?атерлi дертке шалды?атындарды? жыл сайын бес пайыз?а к?беюi, ана мен бала ?лiмiнi? жиiлеуi – ?аза? елiнi? керi кеткенiн бiлдiредi.

?ткен ?асырда?ы халы? саныны? ?спеуiн орысты? сола?ай сая­сатыны?, ?олдан жасал?ан зобала?дарды? кесiрiнен болды дедiк. Ал ?азiр ше? ?азiр нелiк­тен ?аза?станды?тар жиырма миллион?а жетпей отыр? “Хабар” тарат?ан а?парлар?а сенсек, “сарабдал саясаткер” прези­дентiмiз бен “ж?мыс­бас­ты” ше­неунiктерiмiз бас алмай ж?мыс iстеуде. ?аза?станды?тар?а б?­кiл жа?дайды жасап ?ойса, неге халы? саны ?спейдi? Оларды? демографиялы? проблеманы шешуге ?ау?ары жо? па, ?лде ??лы­?­сыз ба? Мiне, м?селе осында.

Мемлекеттi? ?леуметтiк ба?дарламаларыны? лайы?ты де?гейде ж?зеге асырылмауы, ?леуметтiк жа?ынан аз ?амтыл­?ан отбасылар?а ?ам?орлы? жасалмауы, бюджет ?аражатыны? талан-тараж?а т?сiп, жым?ырылуы “жы?ыл?ан?а ж?дыры?” болып тиюде. Билiктегiлер халы??а тиесiлi ?аржы?а ?р?илы бiтпес жиындар, форумдар, конференциялар ?ткiзбей-а?, тас м?сiндер т?р?ызып, кесене салмай-а?, е? алдымен азаматтарды? баспана м?селесiн шешсе, м?ндай проблема болар ма едi? Бiр ?ана Астананы салу?а ж?не осы ?алада?ы керектi-керексiз ?имараттар мен ескерткiштерге ?аншама миллиардтар ж?мсалды. Осы ?аражатты алдымен халы?ты? ?леуметтiк проблемаларын шешуге б?лсе, ?аза?стан астанасыз ?алатын ба едi? ?лде халы? санынан г?рi, тас ?ала салу ма?ызды, кезек к?ттiрмес м?селе бол?аны ма?

Сол?ылда? саяси ж?йенi? зия­ны демография саласын иiрiмiне тартып барады. К?нк?рiс ?амымен ала ?ап ар?ала?ан, базарда арба с?йреткен ?аза?ты? бала м?селесiн ойлануына м?р­шасы да, зау?ы да жо?. О?ан себептi жо?арыда с?з еттiк. Сонымен ?атар жылы ке?селерде ?ызмет ететiн ?ыз-келiн­шек­терiмiз де бала санына ?атысты с?ра?тан басын ала ?ашатын к?йге жеттi. Неге? Себебi, ж?мысынан айырылып, п?шайман бол?ысы келмейдi. ?аза?станны? бала к?тiмiне байланысты берi­летiн демалысы да, ж?рдема?ысы да кiсiнi? к?йiнiшiн арттырады.

Былтыр да хал?ымызды? саны 17 миллион?а жетер-жетпес к?йде ?алды. Б?л жылы да п?лендей ?згерiс боларына сенiм жо?. Себебi саяси ж?йе ауыспай, билiк жа?армай б?л м?селенi? т?йiнi тар?амайды. ?аза?ты? санын к?бейтпеуге билiктегiлер тiкелей ы?пал етiп отыр. Б?л с?зiмiзге т?мендегi бiр ?ана жа?дай д?лел бола алады.

Былтыр?ы ?арашаны? 15-i к?нi 33 жаста?ы Ба?берген Мейiрма­новты? отбасында ?шемдер туылып, астаналы? ?кiмдiктен ???ай к?ргенi бар. Алты баланы? ата-анасы ?леуметтiк к?мек с?рап бар?ан ?алалы? ?кiмдiктен “б?л – сенсация емес” деген жауап алады. М?нымен ?оймай, шенеу­нiктер Ба?бергенге балаларын асырап ба?а алмаса, интернат?а ?ткiзуге ке?ес еткен. ?йсiз ?а??ы?ан к?п балалы отбасы?а жергiлiктi басшыларды? к?рсеткен к?мегiнi? т?рi осы. Осыдан кейiн демографиялы? ахуалды с?з етудi? ?зi де арты? емес пе?