?аза?стан саяси дербестігіне ?ол жеткізгеннен кейін ?зін зайырлы мемлекет ретінде жариялай отырып, азаматты? ?о?ам ?алыптастыруды? негізін ?алай бастады. 1992 жылы ?абылдан?ан «Діни сенім бостанды?ы ж?не діни бірлестіктер туралы» за?ымыз ?з кезегінде сол уа?ытты? мемлекеттік-конфессионалды? ?атынастарыны? ???ы?ты? негізіне айналды.
Аталмыш За? ба?андай 20 жыл?а жуы? уа?ыт еш?андай ?згеріссіз салтанат ??рып т?рды. Зайырлы мемлекет бол?анымызбен осы т?р?ыда мемлекеттік тиісті механизмдер ?лде?ашан жасалуы керек еді. За?ны? ?згеріссіз ?алуыны? ?зі де 20 жылды? ішінде теріс діни а?ымдарды? ке? таралып, ?о?амда к?рделі діни ахуал ?алыптаса бастауына сеп болмады дей алмаймыз. Жастарды? біразы дін атын жамыл?ан шала?ай топтарды? шырмауында кетті. Б?тен елді? ?олшо?парына айналып, экстремистік идеологияны таратумен айналысатын діни топтар пайда болды. ?ару атылып, ?ан да т?гілді. М?ны? б?рі егемендік алып, есігіміз т?ртк?л ?лемге ендей ашыл?анда, жа?сыны жатсынбаумен ?атар, жаманды да са?сынбай ?абылдай бергенімізді? салдары. ?ашаннан ?она?жай ?аза? елі сол алма?айып ша?та ешкімге, еште?еге жатбауырлы? таныт?ан жо? десек, онымыз тым-тым жада?айлы? болар еді. Ж?ртымыз етек-же?ін енді-енді жинап жат?ан сол бір еле?-ала? ша?та алды-артымызды тегіс д?рыс ба?амдау?а м?ршамызды? келмегені де жасырын емес. Соны жа?сы пайдалан?ан жатж?ртты? неше т?рлі діни а?ымдар ?ыры? сылтаумен сыналап еніп жатты. Оларды? теріс пи?ылдылары к?п ?замай т?рімізге шы?ып тайра?дай бастайтынын билік те, б??ара да со?ыра біліп ?алды.
Осылайша діни салада?ы ты?ыры?тан шы?у ?шін мемлекетті? ?атал шара ?олданбас?а амалы ?алмады. Осы ма?сатта 2011 жылы Дін істері ж?ніндегі агенттік ??рылып, ?аза?стан Республикасыны? «Діни ?ызмет пен діни бірлестіктер туралы» за?ы к?шіне енді. 20 жылдан кейін ?абылдан?ан б?л За?ны? кейбір т?стары жекелеген сарапшыларды?, діндарларды? к??ілінен шы?па?анымен, т?тастай ал?анда, дер кезінде ?абылдан?анына ешкім де таласа алмас. Осы За?да?ы ережелерді іске асыру ?шін діни бірлестіктерге бір жыл уа?ыт беріліп, 2012 жыл?ы 25 ?азан е? со??ы к?н болып ?ойылды. Со?ан с?йкес а?ымда?ы жылды? 25 ?азанында діни бірлестіктерді мемлекеттік тіркеу ж?не ?айта тіркеу ?дерісі ая?талды. Н?тижесінде діни ахуал д?рысталып, ?аза?станда?ы конфессияларды жіктеу ж?йесі жетілдіріліп, оларды? на?ты саны 46 емес, 17 екені на?тыланды.
?рине, ?аза?стан — зайырлы, демократиялы? мемлекет. Мемлекет пен дін б?лінген. Десек те, дінні? А?Ш, Германия, Т?ркия секілді осы заман?ы демократиялы? ж?не ???ы?ты? мемлекеттерді? ?леуметтік-м?дени ?мірінде ?ома?ты р?л ат?аратынын естен шы?арма?ан ж?н. Сондай-а? б?кіл ?лемдегідей ?аза? ?о?амында да дінні? р?ліні? ?суі ?о?амды? т?ра?тылы? пен т?тастай ал?анда, жалпы?лтты? ?ауіпсіздігімізді ?амтамасыз ету т?р?ысынан стратегиялы? ма?ыз?а ие болып отыр. Ендеше, мемлекетті? м?ндай ?дерістерге батыл аралас?аны керек.
Жа?а За?ымыз д?ст?рлі діндерді?, оны? ішінде ханафиттік м?з?абта?ы исламны? тарихи р?лін атап к?рсетті. Ата-бабамыз, жалпы Орталы? Азия елдері атам заманнан исламны? ханафиттік м?з?абын ?стан?ан ж?не ?станып та келеді. Бас?а м?з?аб имамдарымен салыстыр?анда адам факторына ерекше м?н берген, адами ??ндылы?тарды м?мкіндігінше барынша ?ор?ау?а тырыс?ан Имам А?зам ?бу Ханифа екендігін м?сылман ?рі м?сылман емес к?птеген зерттеушілер мойында?ан. Ханафи м?з?абыны? ?зге м?з?абтардан е? негізгі айырмашылы?тарыны? бірі — шари?ат д?лелдеріні? ?атарына ?дет-??рыпты да ?осуы. ?дет-??рып діни ?кім шы?ару, яки п?туа беру т?р?ысынан м?сылман ???ы?ыны? ?айнар к?здеріні? бірі болып табылады. ?дет-??рып?а м?н беріп, оны негізге алу — ислам ???ы?ыны? динамизмін, барлы? уа?ытта жергілікті халы?ты? д?ниетанымына сай келетін ке?дігін к?рсететін бірден-бір ерекшелігі.
За? ханафиттік м?з?абта?ы исламны? тарихи р?лін атап к?рсеткенімен, діни бірлестіктерді? те? ???ы?ты?ын б?збайды. Мемлекет пен дін ара?атынасында біз ?зге елдерді? т?жірибесі мен оларда болып жат?ан о?и?алардан саба? пен та?ылым ала отырып, хал?ымызды? ділінде бар ашы?ты? пен т?зімділікті? ?алыптас?ан ?аза?станды? ?лгісінен жа?ылмау?а тиіспіз.
Жалпы, мемлекет пен дінні? ?атынасын жетілдіру жолдары к?п. М?селен, Т?ркия сия?ты зайырлы мемлекетте мешіт имамдарына мемлекеттен арнайы жала?ы та?айындал?ан. Осы орайда А?т?бе облысыны? ?кімі ?алталы азаматтарды тарту ар?ылы ?ор ??рып, сол ?ордан мешіт имамдарына жала?ы т?леу м?селесін шешіп жат?анын жа?ында Дін істері агенттігі т?ра?асы орынбасарыны? аузынан естідік. Ендеше, м?ндай т?жірибені бас?а да облыстар?а ?лгі ету керек дейміз.
Т?ре?али Т?ШЕНОВ
«www.aikyn.kz»
