Ресей Тал?ат М?сабаевты? м?лімдемесіне орай т?сініктеме талап етудеРесейлік «КоммерсантЪ» газетіні? жазуы бойынша, Ресей ?кіметі былтыр жыл со?ында ?аза?стан ?кіметіне ресми нота жіберген екен. Онда «?аза??арыш» агенттігіні? жетекшісі Тал?ат М?сабаевты? 10 желто?санда ?Р Парламенті палаталарыны? бірлескен отырысында Бай?о?ырды? болаша?ы жайында жаса?ан м?лімдемесіне орай ?аза?стан ?кіметінен т?сініктеме беру талап етілген. «Нота Премьер-министрді? І орынбасары Игорь Шуваловты? аппаратында дайындал?ан. Игорь Шувалов Бай?о?ыр м?селесіне ?атысты ?кіметаралы? комиссияны? Ресей жа?ыны? т?ра?асы. Біз ?азір жауап к?тудеміз. «?аза??арыш» агенттігіні? жетекшісіні? м?лімдемесі негізсіз ?рі оны? міндетіне жатпайды», – деді Ресей ?кіметіндегі деректі ?сынушы» деп жазады «КоммерсантЪ» газеті.
Тал?ат М?сабаев б?л м?лімдемесінде ?аза?стан ?кіметі Бай?о?ыр ?арыш айла?ынан ресейлік «Протон-М» зымыран-тасы?ыштарын ?шыру санын азайтуды к?здеп отыр?анын айта отырып, Ресейді «Б?йтерек» зымыран ?арыш кешенін ??ру жайлы у?десінен тай?ыды деп айыпта?ан. Сондай-а?, Бай?о?ыр ?арыш айла?ына ?атысты жа?а келісімні? дайындалып жат?анын, б?дан былай Бай?о?ыр ?арыш айла?ы ж?не Бай?о?ыр ?аласы ?аза?стан билігіне ?тетінін м?лім еткен еді.
Б?л та?ырып Ресей а?парат ??ралдарында ірі ??гіме ?зегіне айнал?аны ж?не Ресей билігіні? шамына тигені аны?. М?сабаевты? м?лімдемесі жары? к?рісімен, «КоммерсантЪ» газеті М?сабаевты? б?л м?лімдемесін ресми М?скеуді? к?тпегенін ж?не оны? ультиматум сия?ты естілгенін жазады. «Б?л М?сабаевты? жеке к?з?арасы ж?не екі ел басшылары де?гейінде ж?ргізіліп жат?ан келісс?здер жайында м?селені т?сіндіруі. Оны? с?здері конструктивті ке?естерді? мазм?ны мен м?ніне н??сан келтірмейді. Ресми М?скеу ?аза?стан тарапынан еш?андай ультиматум мен кездейсо? шешімдер к?ткен емес. М?сабаев депутаттар алдында ?зіні? де?гейі мен д?режесін арттыр?ысы келді. Ж?не «?аза??арышта» орын алып отыр?ан проблемалар?а ?зін кін?лі санамайтынды?ын білдірді. Тараптар «Б?йтерек» кешеніні? болаша?ы ?шін келісс?здер ж?ргізіп жат?аны рас. Алайда, еш?андай келісім-шарттар жасал?ан жо?. Б?ндай м?селелер – елді? бірінші басшылары де?гейінде тал?ыланады. Ал, М?сабаев ондай д?режедегі адам емес», – деп жаз?ан еді сол кезде «КоммерсантЪ» газеті.
Ресей мен ?аза?стан 2004 жылды? желто?сан айында «Б?йтерек» кешеніне ?атысты келісс?здерге ?ол ?ой?аны м?лім. Ол келісім бойынша, Ресейді? Хруничев атында?ы орталы?ында жасалып жат?ан «Ангара» зымыран-тасы?ыштарын ?шыру к?зделген. Ресей ?шыру материалдарын дайындау?а, ?аза?стан тарапы Бай?о?ырда?ы ?шыру ала?ыны? ??рылысын ?аржыландыру?а келіскен болатын. 2010 жылды? с?уірінде Ресей мен ?аза?стан Бай?о?ыр ?арыш айла?ын ?зара тиімді пайдалану ж?ніндегі ?ріптестікті одан ?рі дамыту ж?нінде келісімді ратификациялады. Б?л келісімде «Б?йтерек» кешеніні? ?аншалы?ты ма?ызды екендігі та?ы да на?тылана т?скен. Тал?ат М?сабаев б?л келісім ар?ылы «Б?йтерек» кешенін салуды тездете т?сетін болады деп атап ?ткен екен. Ресейді? «Б?йтерек» кешеніне ?шыру ?шін дайындалатын материалдарды? бірі ?зірше – «Ангара». Д?л осы «Ангараны» ?шыру ма?сатында Ресейде «Восточный» ?арыш айла?ы салынып жатыр. «?аза??арышты?» Ресеймен арада?ы ?арыш саласын дамыту?а ?атысты жобаларды? келмеске кетуі м?мкін деп дабыл ?а?уыны? т?пкі сыры осында болатын. «Роскосмосты?» басшысы Владимир Поповкин «КоммерсантЪ» газетіне берген с?хбатында «Бай?о?ыр мен Восточный екі ?арыш айла?ы – бірін-бірі ?зара толы?тыруы тиіс» деген болатын.
Тал?ат М?сабаевты? екі м?лімдемесі ресейліктерді? к??ілін шайлы?тырып отыр: Біріншіден, «Б?йтерек» кешеніні? жобасыны? ?лі к?нге дейін жоба ретінде ?ана ?алып отыр?аны. «Оны ж?зеге асыруды? ?за??а созылуыны? басты себебі – Ресей жобасыны? 47 ай?а созылуы ж?не жоба ??ныны? ал?аш?ымен салыстыр?анда 7 есеге дейін артуы. Оны? ??ны 700 миллион доллардан 1,6 миллиард доллар?а дейін ?сті» деген ол. «КоммерсантЪ» газетінде: «2010 жылы «?аза??арыш» агенттігі басты?ыны? орынбасары Мейірбек Молдабеков «Б?йтерек» кешеніні? инфра??рылымын 700 миллион доллар?а ба?ала?ан. Одан бері еште?е ?згерген жо?. Инфра??рылым ?лі жасалмады. Ж?мыс ??ныны? ?андай жа?дайда ?сіп кеткенін ешкім т?сінбейді. Сонды?тан кін?ні тек Ресейге жаба беру д?рыс емес. «Б?йтерек» кешенін салу ??нын 1,6 миллиард доллар?а ?сіргеннен кейін, ресми Астана М?скеуге шы?ынды екеулеп к?теру ж?нінде ?сыныс жасайды. Б?ндай жа?дайда тараптарды? ?р?айсысы 800 миллион доллардан т?леуі тиіс. Ресей ондай жоспар ??рма?ан еді» дейді дерек беруші» делінеді «КоммерсантЪ» газетіндегі «Правительство России направило официальную ноту Казахстану с требованием дать объяснения по поводу высказываний главы Казкосмоса» деген ма?алада.
Екіншіден Тал?ат М?сабаев биылдан бастап Бай?о?ырдан ?шырылатын «Протон-М» зымыран-тасы?ыштарын ?шыруды азайтуды к?здеп отыр?анды?ын айт?ан. «Жыл сайын біз «Протон-М» зымырандарын ?шыруды азайта беретін боламыз. ?азіргі с?тте жылына 20 зымыран ?шырылып отыр. 2013 жылы б?л екі «Протон?а» кем болатын болады. С?йтіп жыл сайын ?шыру санын аздап азайта береміз. ?йткені «Протондарды?» берерінен зияны мол. Зымыран отындарыны? ??рамында жо?ары улы гептил мен амил ?олданылады». Зымыран-тасы?ыштарды ?шыру ар?ылы Ресей жыл сайын 777 миллион доллар таза пайда к?ріп келеді. Биыл оны? к?лемі 800 миллион доллар?а жетеді деп жоспарлан?ан. Алайда «Протондарды?» ??лайтын ала?ы – Жез?аз?ан мен ?ызылорда облыстарыны? адам тірлік ететін аума?ы екенін ескеріп отыр?ан Ресей жо?. Б?л ?шін атал?ан аума? т?р?ындарына еш?андай т?лема?ы т?ленбейді.
