?аза? жеріні? байлы?ы шет мемлекеттерді? пайда табуыны? к?зіне айнал?аны рас. ?аза?станны? уранын енді Ресей
толы? билейтін болды. «?аратау» мен «А?тау» уран кен орныны? акцияларына иелік ететін Ресейлік «Атомредметзолото»
(АРМЗ) А? ж?не голландиялы? Effective Energy N.V канадалы? Uranium One компаниясыны? ?олында?ы ?ал?ан жалпы ??ны 2,8 млрд. долларды ??райтын акцияларды сатып алатындарын жеткізді, деп жазады Forbes.kz сайты.
АРМЗ б?гінгі та?да Uranium Oneні? 51,4 пайыз акциясына иелік етеді, ?ал?анакцияларды ?здеріне алу ?шін олар бір акция?а 2,86 канада долларын т?лемек. 1,3млрд долларды ??райтын келісім ар?асында АРМЗ б?рын?ы Ке?ес Ода?ы елдеріндегіуран активтеріне ба?ылау жасау?а ?рі Австралия мен О?т?стік Африкада?ы уран?орына жа?ындай т?суге м?мкіндік алады. Сонымен АРМЗ ресейлік уран холдингі?аза?станда ?з бизнесін ж?ргізіп жат?ан канадалы? Uranium One компаниясыны? 100пайыз акциясына иелік етпек.
Ал, АРМЗ болса Ресейді? «Росатом» атом энергетика корпорациясыны? ??рамында?ы ?ндіруші компания болып табылады. Мына ?ызы?ты ?ара?ыз, «?азатом?нерк?сіп» ?лтты? компаниясын Владимир Школьник бас?арса, Вадим Живов деген оны? туысы АРМЗ директорлар ке?есіні? т?ра?асы ?рі «Росатомны?» бас?ару ??рамыны? м?шесі.
Жалпы ал?анда, уран айналасында дау-дамайлар к?п туындауда. Уранды елде ?лі к?нге дейін «?азатом?нерк?сіп» ?лтты? компаниясыны? б?рын?ы басшысы М?хтар Ж?кішев жазы?сыз айып та?ылып темір торды? ар?ы жа?ына то?ытылды деген с?здер айтылуда. Естері?ізге сала кетейік, 2010 жылы Астана ?аласыны? Сарыар?а ауданды? соты Ж?кішевті 14 жыл?а ж?не оны? ?ор?аушысы ?ыстаубаевты 5 жыл?а бас бостанды?ынан айыр?ан болатын. Ж?кішевке Венада «?азатом?нерк?сіп» компаниясыны? за?сыз ?кілдігін ашу ар?ылы пайда тап?ан, астыртын касса ?ста?ан, к?зетшісі ?ыстаубаев?а екінші е?бека?ы т?леп келген деген айыптар та?ылды.
Б??ан дейін, 2009 жылы желто?сан айында, Ассошиэйтед Пресс агенттігі Иран ?аза?станнан 1350 тонна тазартыл?ан уран сатып ал?ысы келеді, деген м?лімет жарияла?ан. А?парат агенттігі ?зі тарат?ан м?ліметті? дерекк?зі ретінде «барлау ?ызметін», д?лірек айтса?, оны? МАГАТЭ-ге арнап дайында?ан баяндамасын ата?ан болатын. Сонымен бірге, агенттік а?паратында ??пия келісімні? ??ны 450 миллион доллар деп те к?рсетілген. Баяндаманы дайындаушыларды? ба?алауы бойынша, 1350 тонна уран?а 150-ге жуы? ядролы? о?т?мсы? жасау?а болады екен. Б?дан кейін ?аза?стан Иранды уран сатып алушы ретінде ?арастырмайды, деп м?лімдеме де таратты ?аза?станны? энергетика ж?не минералды? ресурстар вице-министрі ?сет Ма?ауов. Парламент М?жілісі комитетіні? жиналысында депутаттарды? с?ра?тарына жауап берген ол: «Республикада экспорт?а ба?ылау ж?йесі жол?а ?ойыл?ан ж?не за?сыз сауда?а еш?андай м?мкіндік жо?» деп атап к?рсеткен. Ма?ауов: «МАГАТЭ-дегілер баспас?з ??ралдарында ?аза?стан Иран?а уран сатады-мыс деп тарал?ан а?паратты «а?ыл?а сыйымсыз» деп ба?алайды ж?не осы тектес м?лімдемелерге т?сініктеме беруді арты? деп санайды» деген болатын. Вице-министр ?аза?стан ?кіметіні? м?шелері МАГАТЭ-де ж?мыс істейтін кісілермен кездескендігін айтып, ?йым м?шелері республикада?ы ядролы? нысандарда бірнеше м?рте сараптама ж?мыстарын ?ткізгенін де жеткізген болатын.
Б?дан бас?а, 2012 жылы мамырда ?аза?стан Индустрия ж?не жа?а технологиялар министрлігі Атом энергетикасы комитетіні? т?ра?асы Тимур Жантикин: «Шы?ыс ?аза?стан облысында?ы ?лбі металлургиялы? зауытында 60 тонналы? халы?аралы? ядролы? отын банкі ??рылады. Банкті ??ру МАГАТЭ-мен (Атом ?уаты ж?ніндегі халы?аралы? агенттік) шартты? жасалуына ?арай, 2013 жылы іске асады. Ядролы? отын банкін ??рушы оператор ретінде бірнеше мемлекет, оны? ішінде А?Ш, Ресей, Германия тілек білдірді. ?аза?стан ?з кандидатурасын 2010 жылы ?сын?ан болатын. МАГАТЭ ?аза?стан аума?ында?ы екі нысанны? бірін та?дау м?мкіндігіне ие болды: ?МЗ ж?не Семей полигоныны? №5 ала?ы. Та?дау ?МЗ-?а т?сті. Ендігі шаруа – жоба?а ?атысушыларды? келісімге ?ол ?оюы», – деп м?лімдеген болатын. Ресейді? ?аза?станда?ы уранды уысына алу?а жанталаса кірісуі де осы ядролы? отын банкіне де тікелей ба?ылау жасау болуы да м?мкін.
2009 жылы ?аза?станда 14 мы? тоннаны? сыртында ядролы? отын ?ндіріліп, осы саладан к?шбастаушы болып келген Канаданы арт?а тастап, д?ниеж?зінде бірінші орын?а шы?ты? деп ма?танышпен айтты?. Біра?, ен байлы?ымызды? сырт елдерді? меншігінде ?рі оларды? ?ада?алауында болуы ?аза? елі ?шін шынымен де ?тылыс екендігі шынбай?а батса да шынды?…
Адебиет Жуманов
http://www.ulttimes.kz/
